0f11aztitul(1-7)

 
87 
 
 
2.1. Cib fənərinin lampasında cərəyan şiddəti 0,24 A-dir. Lampanın közərmə telinin en 
kəsiyindən 5 dəq müddətində neçə elektron keçər (
= 1,6 ∙ 10
)? 
2.2. En kəsik sahəsi 
4
 olan naqildəki cərəyan şiddəti 6A, sərbəst elektronların kon-
sentrasiyası isə 
6 ∙ 10
-dir. Bu naqildə elektronların nizamlı hərəkət sürəti nə 
qədərdir ( = 1,6 ∙ 10
)? 
2.3. Gümüş naqilin müqaviməti hansı temperaturda  
0  temperaturuna nisbətən 4 dəfə 
azalar 
(
= 0,004
)?  
2.4. Nə üçün çox vaxt lampaların közərmə teli açarı qapayan an yanıb sıradan çıxır?  
2.5.   reostatının sürgüsü sağa sürüşdürülərsə, elektron-şüa borusunda işıqlı ləkənin 
parlaqlığı necə dəyişər? 
 
 
 
2.6. Yüksək gərginlik düzləndiricisi “Razryad-1”in elektrodları arasında məsafə 8 mm 
olduqda qığılcım boşalması baş verdi. Bu an elektrodlar arasında gərginlik nə qədər 
idi? Nəzərə alın: atmosfer təzyiqində elektrodlar arasındakı elektrik sahəsinin inten-
sivliyi 
3000
  olduqda  havada  qığılcım  boşalmasının  yaranmasına  səbəb  olan 
“deşilmə” baş verir.  
2.7. Yer səthi ilə bulud arasındakı potensiallar fərqi 
1,2 ∙ 10
 olduqda şimşək müşa-
hidə olundu. Həmin an buludla Yer səthi arasındakı məsafə nə qədər idi? 
2.8. Elektrik dövrəsi EHQ-si 3 V olan cərəyan mənbəyindən və müqaviməti 6 Om olan  
naqildən ibarətdir. Dövrədən keçən cərəyan şiddəti 0,4 A olarsa, mənbəyin daxili 
müqavimətini və qısaqapanma cərəyan şiddətini təyin edin. 
2.9. Elektrik dövrəsi daxili müqaviməti 2 Om və EHQ-si  2 V olan cərəyan mənbəyin-
dən, maksimum müqaviməti 8 Om olan reostatdan, ampermetr və voltmetrdən 
ibarətdir. Bu dövrədə təyin edin:  
a) cərəyan şiddətinin ala biləcəyi maksimum qiyməti ;  
b) cərəyan şiddətinin ala biləcəyi minimum qiyməti; 
c) gərginliyin ala biləcəyi maksimum qiyməti;  
d) gərginliyin ala biləcəyi minimum qiyməti;  
 
R
1
 
Katod Anod
Kondensatorlar  
sistemi 
Vakuum balonu
 II  fə
slə ai
d
 
MƏ
SƏ
LƏ
LƏ
R
 
  LAYİHƏ

---

88 
 
2.10. Hansı kimyəvi elementin ionu elektrolitdə 
, 2
ə 3  elektrik yükü daşıyır? 
Kimyəvi 
element 
Valentlik 
Elektrokimyəvi ekvivalent, 
10
 
Molyar kütlə, 
10
 
Ag 
1 
1,1 
108 
Al 
3 
0,093 
27 
Au 
3 
0,69 
199 
Cu 
2 
0,33 
64 
Fe 
3 
0,19 
57 
 
2.11. Elektroliz proseslərinin baş vermə müddəti və cərəyan şiddəti eyni olarsa, elektrod 
üzərində ayrılan hansı maddənin (2.10 saylı məsələdəki cədvəldə verilmiş maddə-
lərdən) kütləsi daha böyükdür? 
 
2.12. Şəkildə ionlaşdırıcı metal kamera təsvir 
edilmişdir. Kamera qazla doldurulmuş, 
elektrodla  təchiz  edilərək  kip  bağlan-
mış və elektrik dövrəsinə qoşulmuşdur.  
Əgər  rentgen  şüalarının  intensivliyini 
çoxaltmaqla  kameradakı  qazın  ion-
laşması 2 dəfə artırılarsa, qurğudan ke-
çən  doyma  cərəyan  şiddəti  necə  dəyi-
şər? 
 
 
2.13.  Vakuum  diodu  qoşulan  elektrik  dövrəsində 
potensiometrin  sürgüsü  A  nöqtəsindən  B 
nöqtəsinə sürüşdürülərsə, milliampermetr və 
voltmetrin göstəriciləri necə dəyişər?
 
 
 
Qeyd. Potensiometr dövrədə cərəyan şiddətini döv-
rənin müqavimətini dəyişdirmək yolu ilə 
tənzimləyən qurğudur.  
 
2.14. Yarımkeçiricidə elektrik cərəyanının istiqaməti elektronların və deşiklərin hərə-
kətləri nəticəsində yaranan cərəyanın istiqaməti ilə üst-üstə düşür. Lakin nəzərə 
alınarsa  ki,  elektron  və  deşiklər  əks  istiqamətlərə  hərəkət  edir,  bu  halda  cərə-
yanların istiqamətlərinin eyni olmasını necə izah edərdiniz?    
 
2.15. İndium, sürmə (qalay), fosfor, skandium və qallium elementlərindən hansını sili-
siuma aşqar olaraq vurduqda n-tip və p-tip yarımkeçirici  alınar? Mendeleyev 
cədvəlindən istifadə edin.  
II 
 fə
slə ai
d
 
MƏ
SƏ
LƏ
LƏ
R
 
  LAYİHƏ

---

 
89 
 
 
2.16.  Şəkildə  diodun  VAX-ı  təsvir  edilmişdir.  Dioddan  keçən  cərəyan  şiddəti  nəyə 
bərabərdir:  
a) 
= 0,4   olduqda (düz keçid rejimi)?  
b) 
= 400    olduqda (tərs keçid rejimi)? 
 
 
2.17. Hansı dövrədən cərəyan keçər? Niyə? 
 
 
2.18.  Hansı  yarımkeçiricidə  yüklərin  konsentrasiyası  daha  böyükdür:  məxsusi  ke-
çiriciliyə malik yarımkeçiricidə, yoxsa aşqarlı yarımkeçiricidə?  
2.19. Diodun ümumiləşmiş təbəqəsinin qalınlığı düz və tərs birləşmələrdə necə dəyişir?  
2.20. Tranzistor qoşulmuş dövrədə   və   rezistorlarındakı elektrik gərginlikləri və 
gücləri arasında hansı münasibət var?  
 
1 
2
 II  fə
slə ai
d
 
MƏ
SƏ
LƏ
LƏ
R
 
  LAYİHƏ

---

90 
 
 
 
 
•
 
ELEKTROMAQNİT RƏQSLƏRİ VƏ 
DALĞALARI 
III fəsil 
• 
ABŞ-ın "Patriot" və Rusiyanın “C-400” zenit-raket kompleksi hava hü-
cumundan ən mükəmməl müdafiə sistemləri sayılır. Sistemin radar-
larından fəzaya şüalandırılan elektromaqnit dalğalarının köməyi ilə 
havada uçan və ölkə ərazisi üçün təhlükə törədə bilən ixtiyari hədəfin 
dəqiq koordinatları müəyyən olunur və o, dərhal əks raket zərbəsi ilə 
məhv edilə  bilir. 
 Elektromaqnit dalğası nədir?  
 Elektromaqnit dalğalarının köməyi ilə hədəfin dəqiq 
koordinatları necə təyin edilir? 
_______________________________________________ 
 
• 
Dünyada  ən  nəhəng  süni  bənd 
Çində,  Yantzı  çayının  üzərində 
tikilmiş “Üç dərə” SES-dir. Stan-
siyanın  32  generatorunun  hər 
birinin gücü 700 MVt olub ümu-
milikdə  22  400  MVt-dır.  Mü-
qayisə  üçün  deyək  ki,  Min-
gəçevir SES-in 6 generatorunun 
ümumi gücü cəmi 420 MVt-dır.    
 SES generatorunun iş 
prinsipi nəyə əsaslanır? 
  
_______________________________________________ 
 
• 
Polyaroid filtri – fotoaparat və kinokameraların çox faydalı aksesua-
rıdır. Filtr peyzaj fotoqrafı üçün elə əhəmiyyətli vasitədir ki, demək 
olar, o, aparatın obyektivindən heç vaxt çıxarılmır. Polyaroid filtri ət-
raf mənzərənin parıltısını azaldır, su altındakı obyektlərin aydın gö-
rüntüsünü təmin edir.
   
 Polyaroid nədir? 
 Polyaroid filtri mənzərənin aydın görüntüsünü necə təmin 
edir? 
 
 
  LAYİHƏ

---