1- amaliy mashg’ulot: Vaqtinchalik va doimiy omborlar turlari, tuzulishi va o‘lchamlari. Darsning maqsadi

10-rasm. Kartoshka saqlanadigan uyumni tashkil qilish sxemasi:
1-yakuniy tuproq qoplamasi; 2-birinchi tuproq qoplamasi; 3-uyum termometri; 4-kartoshka; 5-poxol; 6-havo quvuri; 7-yog’ingarchilik suvlar uchun ariqcha.

Xandaq va uyumlardagi maxsulotlarni saqlash davrida, ularni muzlamasligi uchun usti turli xil koplamalar bilan yopiladi. Qishi sovuq zonalarda ularning usti qalinroq qilib yopiladi (10-rasm).
Yomg’ir va qor suvlarini atrofga oqizish uchun xandaq va uyumlarning atrofida sayoz ariqchalar qaziladi. Saqlash davrida uyum va xandaqlar muntazam ravishda kuzatilib boriladi. Maxsulotlarni saqlash davrida ularni joylashtirilgan qalinligi o’zgarsa, ya’ni cho’kish yoki panjaralar orasidagi masofa uzoqlashsa, darxol ochilishi va nazorat kilinishi kerak.
Doimiy (stasionar) omborxonalar. Kartoshka, sabzavot va mevalarni saqlashga mo’ljallangan omborxonalar ko’p jihatdan bir-biridan tafovut qiladi, bulardan eng muhimi qanday mahsulot saqlashga mo’ljallangani, rejalashtirilishi va o’lchamlari va sig’imi, hajmi, qurilishdagi xususiyatlari, saqlash tartibiga rioya qilish, uskunalar tizmasi, mahsulotni joylashtirish usullari va yuklash, tushirish ishlarini mexanizasiyalashgan darajasi va nihoyat iqtisodiy ko’rsatkichlaridir.





11-rasm. Vaqtinchalik omborlarning tuzilishi va o’lchamlari
Omborxonalar ixtisosi va rejalashtirish xususiyatlari. Ma’lumki kartoshka, ildizmeva, karam, piyoz va mevalarni saqlashga moslashgan omborxonalar bo’lib, ularning saqlash yoki joylashtirish sharoitlari bir xil bo’lmagani uchun turli xildagi mahsulotlar odatda birgalikda saqlanmaydi. Masalan, kartoshkani karam bilan bir joyda saqlash mumkin emas, piyoz va sarimsoqni birga saqlashga yo’l qo’yiladi.
Universal omborxonalar mahsulotni aralash saqlashga mo’ljallangan. Unda asosan idishlarga joylangan mahsulotlar, ba’zi sabzavotlarni birga saqlashga yo’l qo’yib bo’lmasligi hisobga olingan holda qisqa vaqt ichida saqlash mumkin. bunday omborxonalarda vaqtincha to’kib qo’yish va saralash uchun tashqi maydoni ham mavjud bo’ladi (11-rasm).
Rejalashtirish xususiyatlaridan eng muhimi transport vositalarining kirishi va omborxona nechog’lik er ostida chuqur joylashgani darajasidir. Zamonaviy loyixalar asosida qurilgan omborxonalarda odatda avtotransport bir tomondan kirib, ikkinchi tomondan chiqib ketishi, mahsulotlarni bevosita joylanadigan erigacha etkazish imkonini beradi. Bizning sharoitimizda kirish darvozalarini issiqlikka to’siq bo’ladigan qilib (termoizolyasiyali) qurish qiyinroqdir. Shu boisdan ayrim kichik omborxonalarda kirish darvozasi umuman qurilmaydi va mahsulot issiqlikka to’siq bo’ladigan tuynuklar orqali yuklanadi.

Erto’la omborxonaning chuqur joylanishi birinchi galda sizot suvlar sathiga bog’liq. Sizot suvlari er to’la tubidan kamida 2 m chuqurlikda bo’lishi shart. Erto’la sifatidagi omborxona qancha chuqur joylashsa, saqlash harorati va namligi barqaror bo’ladi. Chuqur sabzavotxonalar qurishda katta hajmda er qazish ishlarini bajarishga to’g’ri keladi, ularda transport uchun kirish yo’li ochish ham oson emas. Hozirgi vaqtda kafolatli issiqlik o’tkaz-maydigan materiallar yaratilgan. Binobarin, er ustki xonalari Ularning devori va tomlari-ni ham issiqdan ishonchli saqlash mumkin.

12-rasm. Vaqtincha to’kib qo’yish, saralash, quritish uchun bostirma va maydonchaga ega bo’lgan zamonaviy sabzavot ombori

Ko’p hollarda bunday omborxonalar ikki qavatli bo’lib, birinchi qavati erto’la, ikkinchisi er ustki qavatidan iboratdir. Bunday omborxonalarda erto’la va er ustki omborxonalarining hamma afzalliklari uyg’unlashtirilgan.Piyoz saqlovchi omborlar ham er ustiga joylashtiriladigan qilib loyihalashtiriladi, chunki bu toifadagi binolarda talab qilinadigan havoning past namlikda bo’lishini muhayyo etish osondir.