1. 1-§. Algoritmlar va dasturlashning asosiy tushunchalari

I BOB. CHIZIQLI, TARMOQLANISH VA TAKRORLANISH ALGORITMLARI


1.1-§. Algoritmlar va dasturlashning asosiy tushunchalari.
1.1.1. Algoritmlarning xossalari va ifodalash usullari.
1.1.2. Dasturlashga kirish.
C++ tili Byarn Straustrup tomonidan 1980 yil boshlarida ishlab chiqilgan. C++ tilida yaxshi dastur tuzish uchun “aql, farosat va sabr” kerak bo’ladi. Bu til asosan tizim sathida dasturlovchilar uchun yaratilgan.
Til alifbosi. C++ tili alifbosi quyidagilarni o’z ichiga oladi:

• 
  Katta va kichik lotin alifbosi harflari va ostki chiziq belgisi;
  
• 
  0 dan 9 gacha bo’lgan arab raqamlari;
  
  • 
    Maxsus belgilar: " { } , [ ] ( ) + - % * . \ ' : ? < = ! > & ~ ; ^
    
• 
  bo’sh joy belgisi, tabulyatsiya belgisi, yangi qatorga o’tish belgisi;
  
• 
  identifikatorlar;
  
• 
  kalit so’zlar;
  
• 
  operatsiya belgilari;
  
• 
  o’zgarmaslar;
  
• 
  ajratuvchi belgilar;
  

Leksema. Alifbo belgilaridan tilning leksemalari shakllanadi (mustaqil ma'noga ega bo'lgan tilning minimal birligi).
Leksemalar turlari:

• 
  identifikatorlar;
  
• 
  kalit so'zlar;
  
• 
  operatsiyalar belgilari;
  
• 
  o`zgarmas;
  
• 
  ajratuvchi (qavs, vergul, bo'sh joy belgilari).
  

Identifikator – bu dastur ob’ektining nomi. Identifikatorlar lotin harflari, ostki chiziq belgisi va sonlar ketma-ketligidan iborat bo’ladi. Identifikator lotin harfidan yoki ostki chiziq belgisidan boshlanishi lozim. Identifikatordagi birinchi belgi harf yoki pastki chiziq bo'lishi mumkin. Identifikator ichida bo'shliq bo`lmasligi kerak.
Misol uchun:
A2, _MIN, nomber_02, RIM, rim
Katta va kichik harflar farqlanadi, shuning uchun oxirgi ikki identifikator bir-biridan farq qiladi.
Kalit so‘zlar. С++ tilida ayrim so‘zlar oldindan zahiralanadi. Bunday so’zlar kalitli so‘zlar deb aytiladi. Bunday so‘zlarni o‘zgaruvchilarni nomlashda ishlatish mumkin emas. Ularga if, while, for va main kabi so‘zlar kiradi. C++ tilidagi kalit so’zlar ro’yxati 1.1-jadvalda keltirilgan.
1.1. jadval. C++tilidagi kalut so’zlar ro’yxati

asm	else	new	this
auto	enum	operator	throw
bool	explicit	private	true
break	export	protected	try
case	extern	public	typeid
catch	false	register	typeid
char	float	reinterpret_cast	typename
class	for	return	union
const	friend	short	unsigned
const_cast	goto	signed	using
continue	if	sizeof	virtual
default	inline	static	void
delete	int	static_cast	volatile
do	long	struct	wchar_t
double	mutable	switch	while
dynamic_cast	namespace	template

Ma’lumotlarning asosiy turlari. Asosiy ma'lumotlar turlari quyidagilardan iborat:

• 
  int (butun son);
  
• 
  char (belgi);
  
• 
  wchar_t (kengaytirilgan belgi);
  
• 
  bool (mantiqiy);
  
• 
  float (haqiqiy);
  
• 
  double(ikkilangan aniqlikdagi haqiqiy).
  

Standart turlarning qiymatlar diapazonini aniqlash uchun to'rt turdagi spetsifikatorlar ishlatiladi:

• 
  short(qisqa);
  
• 
  long(uzun);
  
• 
  signed (imzolangan);
  
• 
  unsigned(imzo qo'yilmagan).
  

1.2. jadval. Turlarning o'lchamlari va qiymatlarining o`zgarish oralig`i:





Arifmetik ifoda va amallar. C++ tilida ifodalar biror bir hisoblash natijasini qaytaruvchi boshqa ifodalar ketma-ketligini boshqaradi yoki hech nima qilmaydi (nol ifodalar).
C++ tilida barcha ifodalar nuqtali vergul bilan yakunlanadi. Ifodaga misol qilib o‘zlashtirish amalini olish mumkin.
x=a+b;
Algebradan farqli ravishda bu ifoda x a+b ga teng ekanligini anglatmaydi. Bu ifodani quyidagicha tushinish kerak:
a va b o‘zgaruvchilarni qiymatlarini yig‘ib natijasini x o‘zgaruvchiga beramiz yoki x o‘zgaruvchiga a+b qiymatni o‘zlashtiramiz. Bu ifoda birdaniga ikkita amalni bajaradi, yig‘indini hisoblaydi va natijani o‘zlashtiradi. Ifodadan so‘ng nuqtali vergul qo‘yiladi. (=) operatori o‘zidan chap tomondagi operandga o‘ng tomondagi operandlar ustida bajarilgan amallar natijasini o‘zlashtiradi.
Bajarilishi natijasida biror bir qiymat qaytaradigan barcha ifodalar C++ tilida amallar deyiladi. Amallar albatta biror bir qiymat qaytaradi. Masalan, 4+6 amali 10 qiymatni qaytaradi.

Inkrement va dekrement. Dasturlarda o‘zgaruvchiga 1 ni qo‘shish va ayirish amallari juda ko‘p hollarda uchraydi. C++ tilida qiymatni 1 ga oshirish inkrement, 1 ga kamaytirish esa dekrement deyiladi. Bu amallar uchun maxsus operatorlar mavjuddir.

Inkrement operatori (++) o‘zgaruvchi qiymatini 1 ga oshiradi, dekrement operatori (--) esa o‘zgaruvchi qiymatini 1 ga kamaytiradi. Masalan, a o‘zgaruvchisiga 1 qiymatni qo‘shmoqchi bo‘lsak quyidagi ifodani yozishimiz lozim.

a++ //a o‘zgaruvchi qiymatini 1 ga oshirdik.

Bu ifodani quyidagicha yozishimiz mumkin edi.

a=a+1;

Bu ifoda o‘z navbatida quyidagi ifodaga teng kuchli:

a+=1;

1.1.3. Kompilyator turlari.
1.1.4. Identifikator va ularning turlari.


1.2-§. Dasturlash tillarining tuzilmasi.
1.2.1. Chiziqli algoritmlarni tashkil qilish.
1.2.2. algebraik ifodalarni matematik kutubxona funksiyalari yordamida hisoblash.


1.3-§. Tarmoqlanish va tanlash operatorlari.
1.3.1. Tarmoqlanuvchi operatorlar va ularni ishlash tartibi.
1.3.2. Ternar operatori.
1.3.3. Shartsiz o’tish operatori.

4-§. Takrorlanish operatorlari.

1.4.1. Parametrli takrorlash operatori (for).
1.4.2. Old shartli va so’ng shartli takrorlanuvchi operatorlari (while, do while).


II-BOB. FUNKSIYA VA MASSIVLAR
2.1-§. Funksiyalar.
2.1.1. Funksiya tavsifi. Qiymatlarni qaytarish. Funksiya prototiplari.
2.1.2. Parametrlarni qiymat va adresga ko’ra jo’natish.
2.1.3. Qiymat berish parametrlari. Funksiyalar parametr sifatida.
2.1.4. Rekursiv funksiyalar. Funksiyalarni qayta yuklash.
2.1.5. Foydalanuvchi kutubxonasini tashkil etish.


I BOB. CHIZIQLI, TARMOQLANISH VA TAKRORLANISH ALGORITMLARI


1.1-§. Algoritmlar va dasturlashning asosiy tushunchalari.
1.1.1. Algoritmlarning xossalari va ifodalash usullari.
1.1.2. Dasturlashga kirish.
1.1.3. Kompilyator turlari.
1.1.4. Identifikator va ularning turlari.