1. Biofizika va radiobiologiya fani, uning predmeti. Qattiq jismlar. Tirik organizmlarda deformatsiya turlari

Tovush, uning fizik va fiziologik xossalari. 
Barcha tirik jonzod uchun tovushning ahamiyati katta. Ba’zilar uchun bu 
aloqa vositasi bo’lsa, boshqalar uchun rivojlanishga ham ta’siri bor. Tovush
deganda chastotasi 16 Gs.dan 20 kGs.gacha bo’lgan elastik to’lqinlar tushuniladi. 
Tovush xossalari fizikaning akustika bo’limida o’rganiladi.
Akustika - eng past chastotali tebranishlardan boshlab, o’ta Yuqori (10
12
-

10
13

Gs) chastotali elastik to’lqinlarni o’rganuvchi fizikaning bir bo’limiga aytiladi. 

Umuman olganda akustika tovush haqidagi ta’limot bo’lib, odam qulog’i qabul

qila oladigan gazlar, suyuqliklar va qattiq jismlardagi elastik tebranishlar va 
to’lqinlarni o’rganadi. Gaz va suyuqliklarda bo’ylama, qattiq jismlarda esa ham
bo’ylama, ham ko’ndalang to’lqinlar tarqaladi. Tovush intensivligi (yoki kuchi) 

---

---

deb, tarqalish yo’nalishiga perpen-dikulyar birlik yuzadan birlik vaqt ichida olib

o’tilgan energiyaga aytiladi.
)
(

2

м

Вт

t

S

W




(1.18) 

Har bir quloq eshitish qobiliyati har xil. Har bir chastota uchun eng kichik
intensivlik (eshitish chegarasi) va 
og’riq sezish chegarasi mavjud. Quyidagi rasmda eshitish sohasi ko’rsatilgan
Normal odam qulog’i ancha keng diapozondagi tovush intensivligini qabul qiladi. 
M: 1 kGs chastotada I
o
= 10

-12
Vt/m

2
dan I

m
= 10 Vt/m

2
gacha. Bunda I

o
-

eshitish chegarasidagi intensivlik, I
m
- og’rik sezish chenarasidagi tovush 

intensivligi. Bu intensivliklar nisbati 10

13
ga teng. Har qanday tovush oddiy 

garmonik tebranishlar to’plami emas, balki ma’lum chastotalar to’plamiga ega

bo’lgan garmonik tebranishlarning yig’indisidan iboratdir. 
Berilgan tovushda ishtirok etuvchi tebranishlar chastotalari to’plami tovushning