1 Buxgalteriya hisobi registrlari va shakillari

9. Xususiy kapital hisobi.
Xujalik faoliyatini yuritishning uchta asosiy tashkiliy-xukukiy shakli mavjud:
- Yakka mulkchilik
- Sherikchilik
- Xissadorlik jamiyati yoki korporatsiya
Yakka mulkchilik shaklida kapital xisobi
Yakka mulkchilik shaklida korxona Ustavini ruyxatga olish paytida ruyxatga olingan Ustav kapitali kiymatiga buxgalteriya yozuvi rasmiylashtiriladi. Masalan Farxod uz korxonasining Ustav kapitalini 40000 sum mikdorida ruyxatdan utkazdi:
Mulkdorning Ustav kapitaliga karzi 40000
Ustav kapitali 40000
Ustav kapitali tulangan paytda kuyidagi yozuv rasmiylashtiriladi:
Pul mablaglari yoki Mulk 40000
Mulkdorning Ustav kapitaliga karzi 40000
Sherikchilik korxonalarida kapital xisobi
Sherikchilik korxonalarida kapitalni xisobga olish tartibi yakka mulkka asoslangan korxonalardagiga uxshagan buladi. Asosiy fark shundan iboratki, bunda kuyilayotgan va olinayotgan kapital xar bir xamkor buyicha aloxida xisobga olinishi va korxonaning foyda xamda zarari ular urtasida taksimlanib borilishi lozim.
Sherikchilik korxonalarida xar bir xamkor uz ulushini korxonaga Ta’sis shartnomasi shartlari asosida modsiy va nomoddiy aktivlar xolida kushishi mumkin. Ulush xolida korxonaga kuyilayotgan aktivlar berilayotgan kundagi xakkoniy bozor baxosida baxolanadi. Masalan Toxir va Zuxra Ustav kapitali 100000 sum bulgan sherikchilik korxonasini tashkil kilishga karor kildilar. Tasis shartnomasiga kura Toxir Ustav kapitalining 60 % ini va Zuxra 40 % ini shakllantirishi lozim. Ushbu korxonaning Ustavini ruyxatdan utkazish sanasida kuyidagi buxgalteriya yozuvi rasmiylashtiriladi:
Ustav kapitaliga Toxirning karzi 60000
Ustav kapitaligan Zuxraning karzi 40000
Ustav kapitali - Toxirga tegishli kapital 60000
Ustav kapitali - Zuxraga tegishli kapital 40000
Toxir uz ulushini 20000 sumlik pul mablaglari va 40000 sumlik mebel bilan, Zuxra esa 40000 sumlik uskuna bilan kushdi.
Pul mablaglari 20000
Mebel 40000
Uskuna 40000
Ustav kapitaliga Toxirning karzi 60000
Ustav kapitaligan Zuxraning karzi 40000
Sherikchilik korxonasida foyda va zararlar xamkorlar urtasida Tasis shartnomasida kur-satilgan barcha usullar bilan taksimlanishi mumkin.Urtokchilik korxonasining foydasi odatda kuyidagi uch kismdan iborat:
1. Xamkorlik kapitaliga xisoblangan dividend
2. Xamkorlar tomonidan kursatilgan xizmatlar uchun tulov ( xamkorlarning ish xaki )
3. Tijorat risklaridan olingan kushimcha foyda
Foydani yukorida keltirilgan uch kismga bulinishi xar bir xamkorni sherikchilik korxonasiga kushgan xissasini yanada anikrok kurish imkonini beradi. Sherikchilik korxonalarida foydaki taksimlashning bir necha usuli mavjud.