1-Mavzu : Kon ishlarining mohiyati, asosiy tushunchalar va atamalar. Reja

Mavzu 22

Karyerda burg`ulash va portlatish ishlari

Karyerda portlatish ishlari sifatiga qo'yiladigan texnologik talablar. Karyerlarda bajariladigan kon ishlari turli sharoitlarda olib borilishi tufayli muhofazalanmagan sochma donador, suvga
to kydirilgan va kukunsimon am m iak silitrali PM laming keng assortimentidan foydalaniladi. Skvajinalami portlatishda sochma donador PM lar (grammonitlar. granulitlar, igdanitlar) dan foydalaniladi. Konstruksiyasi bo'yicha skvajina zaryadlari yaxlit va tarqoq bo‘lishi mumkin (5-rasm). Skvajina ostki qismiga joylash­ tirilgan yaxlit PM zaryadi portlatilganda. asosan pog'onaning past Id qismiga ta 's ir ko ‘rsatadi. Shuning uchun yaxlit zaryadlarni portlatganda (ayniqsa qiyirt maydalanadigan qattiq jinslarni portlatganda) nogabarit lar hosil bo‘ladi. Skvajinada tarqoq joy­ lashtirilgan zaryad portlatilganda yaxlit zaryad portlatilgandagiga nisbatan jinslaming bir tekis va sifatli maydalanishiga erishiladi.









L
5-rasm. Skvajina zaryadlari: a) sidiig‘a joylashtirilgan; b) tarqoq joylashtirilgan.

Skvajina PM zaryadining massasi quyidagi ifoda orqali aniqlanadi.

Q.3 = q v n, kg

bunda q - PM solishtirma sarfi, kg/m 3, Vn-zaryad bilan portlatiladigan jins hajmi, m 3.
Portlovchi modda solishtirma sarfi jinslaming portlovchanligi va maydalanish darajasiga bogkliq boklib, uning miqdori karyerlarda 0.15+1,9 kg/m 3va undan ham kokproqni tashkil etadi.
Qattiq qoyasimon va yarim qoyasimon jinslarni qazib olishda burgkilab - portlatish ishlari karyerda bajariladigan qazib-yuklash.
tashish, mexanik usulda jinslarni maydalash jarayonlarini samarali va xavfsiz olib borishga ta’sir etadi.
Maydalangan kon massasining tavsifi. PM zaryadining solishtirma sartini ko‘paytirish hisobiga jinslarni sifatli maydala- nishi ta ’m inlangan b o isa (nogabaritlar m inim um bo‘lishi), burg'ilab-portlatishga sarllangan ortiqcha xarajat portlatishdan keyingi jarayonlarni samarali bajarilishi hisobiga qoplanadi. Shuning uchun burgNlab-portlatish Lslilari samaradorligi (birinchi navbatda PM solishtirma sarfi samaradorligi) karyerda bajariladigan barcha texnologik jarayonlarga bog‘liq holda baholanadi.
Amaliyotda zaryad massasi quyidagi ifbdalar orqali aniqlanadi: Birinchi qator skvajinalari uchun;
Q 3= qw hy-a.
Keyingi qatorlar uchun; Q 3= qbhy-a.
Karyerlardii portlatish ishlarini loyihalashda w, v, a qiymatlari kon jinslarining portlovchanlik darajasiga mos ravishda belgilanadi. Belgilangan qiymatlaming mosligi muayyan sharoitda erishilgan qiymatlar bilan solishtirish asosida aniqlanadi.
Pog‘onalarda skvajinalar bir va ko‘p qatorda joylashtirilishi mumkin. Bir qatorda joylashgan skvajinlar orasidagi masofa a. qatorlar orasidagi masofa v va pog'ona osti bo‘yicha qarshilik chizigh W skvajinlar joylashishining asosiy parametrlari hisob­ lanadi. Portlatish natijalariga W miqdori katta ta ’sir ko‘rsatadi. Agar W miqdori keragidan ortiqcha bo‘lsa, pog‘ona ostki maydonini tekislash ishlari qiyinlashadi, kam boiganda esa portlash energiyasining katta qismi jinslarni maydalashga emas, itqitishga sarflanadi:

• 
  oson portlaydigan jinslar uchun W=(4(M-5)-ds;
  
• 
  o ‘rtacha portlaydigan jinslar uchun W=(35^-40) ds;
  
• 
  qiyin portlay d ig an jin s la r u c h u n W=(25-*-35)-ds ekanligi k aryerlardagi burg N lab p o r tla tish ishlari am a liy o ti b o ‘y ich a aniqlangan.
  

Portlovchi moddani massiv bo‘yicha bir tekis joylashtirishni
ta'minlaydigan a va b ko‘rsatkichlarning qiymatlari tanlab olinadi.
Bu qiymatlami tanlab olishga jinslaming portlovchanligi, skvajina diametri, talab etilgan jins bo‘lakdorligi. pog ‘ona balandligi va portlatish sxemalari ta'sir etadi.
Skvajinalar va q a to r oralaridagi m asofalarni tanlash skvajinalarning o ‘zaro yaqinlashish koellitsiyentini (m = a:w ) hisobga olgan holda amalga oshiriladi.
Ushbu koeflitsiyent miqdori oson portlaydigan jinslar uchun т= 1,1ч-1,4, o‘rtacha portlaydigan jinslar uchun т= 1ч-1,1, qiyin portlaydigan jinslar uchun т=0,75ч-1. Skvajinlar shaxmat shaklida joylashtirilgan bo 4lsa b«0.85 a, kvadrat shaklida joylashtirilganda esa b»a bo‘ladi.
Skvajina zaryadlarini portlatish oniy va qisqa kechiktirilgan bo‘lishi mumkin. Qisqa kechiktirilgan portlatish usuli jinslaming massivdagi ajralib chiqish yo‘nalishining o ‘zgarishi va potrlash energiyasidan to‘laroq foydalanish hisobiga skvajinalar orasidagi masofani qisqartirishga imkon yaratadi hamda portlashning seysmik ta’sirini kamaytiradi.