1-mavzu: kirish. Mexanika bo’limlari. I-mashg’ulotning maqsadi

the law of conservation of momentum
In any closed system, the vector sum of all the momenta remains constant, p1i + p2i + ... = p1f + p2fi + ... , ⁸[6]
Qattiq jismni aylantiruvchi kuchning momenti M deb, shu kuch F ning ko’rilayotgan nuqtasidan aylanish o’qigacha bo’lgan R masofaga ko’paytmasiga aytiladi:
MFR . (7.5) Kuch momentining birligi 1N*m .
Biror jismning aylanish o’qiga nisbatan inersiya momenti I deb, jism massasini shu o’qqacha bo’lgan masofa kvadrati ko’paytmasiga aytiladi.
ImR². (7.6) Inersiya momentining birligi XBS da 1kg*m²
Endi aylanma harakat dinamikasining asosiy tenglamasini shunday yozish mumkin:
d

MI I, (7.7)

dt
bu yerda - burchak tezlanish.
Ko’rilgan (7.7) ifoda aylanma harakat uchun Nyutonning 2-qonunini
ifodalaydi. Biz uchun yangi

L I. (7.8)

ifodani (7.7) ga qo’ysak,
dL
M . (7.9) dt
ni hosil qilamiz. Bu yerda L kattalik impuls momenti deb ataladi. Ko’rilgan (7.9) ifoda qattiq jismning aylanma harakatining asosiy tenglamasidir. Qattiq jism biror o’qqa nisbatan aylanganda uning kinetik energiyasi quyidagiga teng bo’ladi:
I2
E_ayl  (7.10) 2
Endi qattiq jismning yassi harakatidagi kinetik energiyasini shunday yozamiz:
I2 mV 2
E_kin E_ayl  E_ilg   . (7.11)
2 2
Bu ifodaning ma’nosi shuki, qattiq jism yassi harakatining kinetik energiyasi uning ilgarlanma harakati va aylanma harakatlarining kinetik energiyalarinig yig’indisiga teng.