1-mavzu: kirish. Mexanika bo’limlari. I-mashg’ulotning maqsadi

J I S M L A R D E F O R M A T S I Y A S I

Har qanday qattiq jism tashqi kuch ta’sirida o’z shakli va o’lchamlarini o’zgartiradi. Bu hodisaga deformatsiya deyiladi. Deformatsiyalar elastik va plastik bo’ladi. Agar tashqi kuch ta’siri to’xtagandan so’ng, jism dastlabki shakli va o’lchamlarini qayta tiklasa, bunday deformatsiya elastik deformatsiya deyiladi. Tashqi kuch ta’siri to’xtagandan so’ng jismda qoldiq deformatsiya qolsa, deformatsiya plastik bo’ladi. qattiq jismlardagi barcha deformatsiyalar ikki asosiy deformatsiyaga keltirilishi mumkin. Bu deformatsiyalar cho’zilish (yoki siqilish) va siljish deformatsiyalaridir. Elastik deformatsiyani ko’ramiz. Deformatsiyani xarakterlash uchun kuchlanish R kattaligi kiritiladi. Kuchlanish bo’ylama cho’zilish deformatsiyasida jismning yuza birligiga ta’sir etadigan kuchga teng.
F_n

P , (8.1)

S
bu yerda F_n - jism yuzasiga ta’sir etayotgan kuch, S —jism yuzasi.
Bo’ylama cho’zilishda jismning deformatsiya natijasida uzaygan qismi l ni jismning dastlabki uzunligi l₀ ga nisbatini nisbiy uzayish  deyiladi va u kuchlanish R ga proporsional bo’ladi.

F_el  -kx  a P , (8.2)

bu yerda, a - elastiklik koeffitsienti deyiladi. Elastiklik koeffitsienti a ga teskari bo’lgan kattalik Yung moduli yoki elastiklik moduli deyiladi va ye harfi bilan belgilanadi. YUng moduli ye son jihatdan birga teng bo’lgan nisbiy uzayishni hosil qilish uchun kerak bo’ladigan kuchlanishga teng. Elastiklik koeffitsienti a son jihatdan bir birlik kuchlanish ta’siridagi nisbiy uzayishga teng. Elastik deformatsiyada jism potensial energiyaga ega bo’ladi.