1-mavzu: O’sish va rivojlanishning umumiy qonuniyatlari reja

Umurtqa qismining harakatlanishi

Umurtqa qismining erkin harakatlanishi bir nechta mustaqil hududlardagi individual harakat natijasida sodir bo’ladi. Harakat darajasi turli xil segmentlarda farq qiladi. Bir nechta asosiy harakatlanishlar ta’kidlab o’tilgan:

• 
  Oldinga va orqaga egilmoq
  
• 
  Yon tomonga egilish
  
• 
  Vertikal o’q atrofida aylanmoq
  

Harakatning darajasi ko’proq muskullarning yirikligi, bo’g’imlar va albatta tana tuzilishiga bog’liq.

Ko’krak qafasi suyaklari ko’krak qafasining ichidagi bo’shliqda devor vazifasini o’taydi, kirish va chiqish tuynuklariga ega. Ko’krak qafasi ko’krak, qovurg’a, ustundan iborat. Odatda ko’krak qafasi 12 juft qovurg’lardan tashkil topgan bo’lib, ulardan birinchi yettitasi orqaga (sternum) yetadi. Qolgan beshta juftdan sakkizinchi, to’qqizinchi, o’ninchilari kostal chegaraning qismi. Qovurg’alarning qolgan ikki jufti odatda yon tomondagi qorin muskulida tugaydi.

Har bir qovurg’a bosh, bo’yin va tanaga bo’lingan. Qovurg’aning tana va bo’ynida kichik jarayon kechib, u yerda qovg’a keskin oldinga mo’ljallanadi. Qovurg’alar ichki va tashqi o’rtada joylashgan muskullar orqali harakatlanadi. Ular ko’krak qafasini kenaytirib va qisqartirib nafas olish uchun sharoit yaratib beradi. Qo’shimcha muskullar, qo’shimcha nafas olish muskullari ko’krak qafasining harakatlanishini ta’minlab beradi.

Qovurg’alarning tog’ay bo’lagi o’zining elastikligini hayot davomida ohak orqali erta yo’qotishi ham mumkin, shuningdek ko’krak qafasining oson harakatlanishini chegaralaydi. Qovurg‘alar tog‘ay (oldingi) uchi bilan to’sh suyagiga, orqa uchi bilan umurtqa pog‘onasiga birikadi. Qovurg‘alar orqa suyakli qismidagi boshi va do‘mboqlari bilan umurtqalar tanasiga va ko‘ndalang o‘sig‘iga birikadi. Boshi bilan ikki umurtqa tanasi o‘rtasidagi bo‘g‘ini yuzasiga bosh bo‘g‘in hosil qilib birikadi. Ikkinchi bo‘g‘in esa qovurg‘a do‘mbog‘i ko‘ndalang o‘sig‘ining o‘rtasidagi bo‘g‘im sathiga birikadi.