1 mavzu: Psixologiyaning predmeti

Mavzu yuzasidan nazorat savollari: 
1. Yоshlar ongiga milliy istiqlol g`oyasini singdirish orqali komil insonni tarbiyalash deganda nimani 
tushunasiz? 
2. Individ, shaxs, individuallik tushunchalarining bir - biridan farqi nimada? 
3. ehtiyojlar shaxs faolligida qanday ahamiyatga ega? 
4. Motivlar deganda nimani tushunasiz? 
5. Ijtimoiy muhitning shaxs shakllanishidagi ahamiyati nimada? 
Mavzu yuzasidan test savollari: 
1. Shaxs faolligining manbai nima? 
a) instinktlar (tug`ma harakatlar); b) ehtiyojlar; v) anglanilmagan mayllar; g) motivlar. 
2. Shaxsning tarkib topishi ko`proq qaysi omillarga bog`liq? 
a) ijtimoiy muhitga; b) tarbiyaga; v) ta`limga; g) irsiyat va shaxsiy faoliyatga. 
3. Shaxs o`z ehtiyojlarini qanday yo`llar bilan qondiradi? 
a) shaxsiy tajribasiga asoslanib; b) taqlid asosida; v) jamiyatda qabul qilingan qoida, usullar asosida. 
 
7-mavzu: Jamoa 
Reja: 
1. Guruh va jamoa haqida tushuncha. 
2. Guruh va uning turlari: 
a) rasmiy guruh; b) norasmiy guruh; v) real guruh; g) shartli guruh; d) katta va kichik guruhlar. 
3. Guruhdagi shaxslararo munosabatlar: 
a) liderlik; b) konformizm (kelishuvchanlik); v) konflikt (nizo)lar va ularning turlari. 
4. Ommaviy tusdagi psixologik hodisalar: 
a) vahima; b) ijtimoiy kayfiyat; v) musobaqa; g) jamoa ongi. 
5. Jamoa va guruhdagi moslik: 
a) fiziologik moslik; b) psixologik moslik. 
6. Guruh va jamoadagi ruxiy muhit. 
Mavzu bo`yicha tayanch tushunchalar: 
Agregatsiya - olomon, tasodifiy hodisaning tomoshabini. 
Guruh - ma`lum maqsad asosida to`plangan, ikki va undan ortiq kishilar uyushmasi. 
Jamoa - uyushgan guruhlar asosida jamiyat maqsadlarini ko`zlab ish yuritadigan guruh. 
Konformlilik - shaxsni boshqalarning xulq -atvor motivlarini o`zining faoliyati uchun asos sifatida qabul 
qilishi. 
Lider - boshqalar faoliyatiga rahbarlik qila oladigan guruh a`zosi. 
Referent guruh - shaxs o`z xulq - atvorida o`rnak oladigan, guruh bahosi shaxs uchun ma`lum ahamiyatga 
ega bo`ladigan guruh, shaxs uchun namuna bo`ladigan guruh. 
Sotsiometriya - Moreno tomonidan ishlab chiqiladigan, shaxsning guruhdagi mavqeini aniqlab beradigan 
ijtimoiy - psixologik metod. 
Ustanovka - shaxsning atrofdagilarni anglamasdan idrok qilishi. 
SHartli guruh - ma`lum belgini asos qilib tuziladigan guruh. 
Empatiya - boshqalarga hamdardlik bildirish. 
1. Guruh va jamoa haqida tushuncha 
Pedagog yoki tarbiyachi o`z ishida faqat birgina o`quvchining o`zi bilan emas, balki turli guruh va 
jamoalar bilan munosabatda bo`ladi. SHuning uchun dastlab u o`zi bilan bolalar o`rtasida guruh yoki 
jamoa tuzib olishi kerak. Guruh deb, ikki yoki undan ortiq kishilar uyushmasiga aytiladi. Masalan, 
o`quvchilar guruhi, sinfda qandaydir boshliq atrofiga to`plangan bolalar guruhi. 
Har bir kishi qaerda yashamasin, baribir qandaydir guruh yoki jamoa orasida yashaydi, ular bilan muloqot 
qiladi. Guruh va jamoalar doimo o`zgarib turadi. Shaxs ana shu guruh yoki jamoaga moslashib yashashi 
kerak. Guruh va jamoadagi munosabatlarni ijtimoiy psixologiya o`rganadi. Guruhning eng yuksak shakli 
jamoadir. Har qanday jamoa umumiy maqsad asosida tarkib topadi. Har qanday uyushgan guruh jamoa 
bo`la olmaydi. Masalan, banditlar shaykasi, jinoyatchilar to`dasini jamoa deb bo`lmaydi. CHunki ularning 
maqsadi faqat o`zlarining ehtiyojini qondirish, shaxsiy boylik orttirishdir. Ular ichki manfaatidan 
tashqariga chiqa olmaydi. Haqiqiy jamoa a`zolari jamiyat rivoji, o`z xalqining moddiy hayot farovonligini 
oshirish maqsadida harakat qiladilar. Masalan, oila, o`qituvchilar jamoasi, tadbirkorlar uyushmasi, 

---

olimalar va psixologlar uyushmasi kabilarni jamoa deyish mumkin. Jamoadagi kishilar umuminsoniy 
maqsad yo`lida xizmat qiladilar. Demak, jamoa deb umumiy maqsadlari asosida birlashgan, jamiyatning 
bir qismi hisoblangan va ana shu jamiyat maqsadlariga to`la buysungan kishilar guruhiga aytiladi. 
Ushinskiy K. D. , Leont`ev A.N, Anan’ev B. G, Kovalev A. G. kabilarning ishlari shaxs va jamoaning 
tarkib topishiga qaratilgan. 
Har qanday jamoaning maqsadlari shu jamoaning o`z ichida cheklanmay, jamoa doirasidan 
chetga chiqishi kerak. Sнunda jamoa a`zolarining javobgarlik hissi ortadi. Har bir jamoa o`zidan katta bir 
jamoaning bir qismidir. Masalan: 1 - kurs talabalar jamoasi fakul’tet jamoasining, fakul’tet jamoasi esa 
universitet jamoasining bir qismidir.