1-tema: Tálim processinde metodlardıń pedagogikalıq mánisi. Tálim processinde túrli metodlardan paydalanıw Joba: «Metod», «Tálim metodları»

I-»Kirip barıwshı» texnologiyalar (ózgeshe temalar, bólimler boyınsha belgili bir didaktikalıq máseleler ushın komp’yuter oqıtıwdı qollanıw).
II-tiykarģı, qollanılıp atırģan anıq texnologiyadan júdázárúr bólimin anıqlawshı.
III-monotexnologiyalar (tálim, oqıw xızmetin basqarıw, diagnostika hám monitoring komp’yuterlerdi qollanıwģa tiykarlanadı).
Házirgi zamanagóy xabar texnologiyaları tálimde belsene qollanılıp kelinbekte. Sonıń menen bir qatarda zamanagóy xabar texnologiyaların en jaydırıwda kóplegen qıyınshılıqlar da bar. Bular tómendegiler menen bildiriledi.
-tálim informaciyalastırıwģa pedagogika jámáátlerdiń jeterli dárejede tayar emesligi;
-komp’yuter úyretiw dástúrlerdiń imkaniyatları tuwralı pikirlerdiń azlıģı, olardı qollanıw boyınsha metodikalıq islenbelerdiń azlıģı;
-komp’yuter texnologiyaları boyınsha qániygelerdiń jetispewshiligi.
Oqıw orınlarında zamanagóy xabar texnologiyaları ortalıģın shólkemlestiriw basqıshları psixologiyalıq informaciya ortalıģın jaratıwdan baslanadı. Texnologiyalıq hám ilimiy nátiyjeler, jaratılģan dástúriy ónimler arqalı zamanagóy derekler hám metodlardan paydalanıwģa bolģan talap qáliplestiriledi. Bunda hár bir oqıw ornında individual hám máslahat shınıģıwları arqalı pedagoglardı erkin hám komp’yuter tálim sistemasın shólkemlestiriw kerek. Komp’yuter texnologiyalarınan paydalanıwģa tiykarlanģan modeller arasınan tómendegilerdi ayrıqsha atap ótiw orınlı boladı:
-jańa oqıw materialların túsindiriwde komp’yuterdiń kórsetiw-imkaniyatlarınan paydalanıwshı sabaqlar;
-internet úyretiwshi hám qadaģalawshı dástúriy ónimler arqalı shólkemlestirilgen sabaqlar;
-pedagoglardıń sabaqlarģa metodikalıq tayarlanıwı, qosımsha maģlıwmatlardı izlew hám sistemalastırıwı, didaktikalıq materiallardı tayarlawı;
-komp’yuter texnologiyalarınan oqıw processin shólkemlestiriw hám basqarıwda paydalanıw.
Hár bir modelge ózine say texnikalıq úskenelengen komp’yuter isshi orınları tuwrı keledi. Komp’yuterlerdi oqıw barısında en jaydırıw boyınsha biziń tájiriybemizden kelip shıģıp, predmet komp’yuter klassları hám komp’yuterler menen támiyinlengen oqıw klassların shólkemlestiriw maqsetke muwapıq dep esaplaymız. Oqıtıwdı komp’yuterlestiriw tar mánide komp’yuterlerdi oqıtıw quralı sıpatında qollanıw bolsa, keń mánide oqıw processinde komp’yuterlerden kóp maqsetli paydalanıw názerde tutıladı. Oqıtıwdı komp’yuterlestiriwdiń tiykarģı maqseti ósip kiyatırģan áwladtı informaciya jámiyetine tayarlaw hám xabar texnologiyaları dereklerin en jaydırıw arqalı tálim nátiyjeliligin arttırıwdan ibarat bolıp esaplanadı.
Oqıtıw processin komp’yuterlestiriw (informaciyalaw)da eki baģdardı ajıratıw múmkin: komp’yuterdi oqıw xızmetiniń quralı sıpatında qollanıwdıń barlıq usılların ózlestiriw hám de komp’yuterden úyreniw ob’ekti sıpatında paydalanıw. Komp’yuterdiń texnikalıq xarakteristikaların hám dástúriy támiynatınıń jetilisip barıwı, didaktikalıq imkaniyatlarınıń keńeyiwi, onıń oqıtıw quralı sıpatında jańa qırların payda etip kelinbekte.
Komp’yuterler járdeminde oqıtıwdıń rawajlanıw tarıyxında eki sistema: dástúriy hám intellektual oqıtıwdı ajıratıw múmkin. Intellektual oqıtıw sistemasınıń tiykarģı ózgesheligi sonnan ibarat, ol oqıw máselelerin sheshiwde barlıq basqıshlardıń ózgesheliklerin esapqa alģan halda oqıw xızmetin basqarıwdı názerde tutadı. Intellektual oqıtıw sistemasında individuallastırılģan oqıtıw oqıwshınıń dinamikalıq modeli arqalı ámelge asırıladı. Bunday sistemalar oqıwshı hám komp’yuter arasında basqarıw wazıypaların bólistiriliw imkaniyatın beriw aralı oqıwshınıń oqıw xızmeti qáliplesip barıwında teń salmaqlılıģ, teńlip berip turadı, yaģnıy erkin oqıwģa úyretiwge optimal tárizde ótiw ámelge asırıladı.
Komp’yuter quralları arqalı oqıtıw oqıw processiniń barlıq táreplerine nátiyjeli tásir kórsetedi. Komp’yuterlerdiń oqıtıw mazmunına tásiri oqıwshılarģa kóplegen imkaniyatlardı ashıp beredi. Bul komp’yuterlerdiń oqıw materialların kórsetiw imkaniyatlarınıń joqarılıģı, jasalma intellekt ideyalarınıń en jaydırılıwı, oqıwshılarģa kóplegen maģlıwmatlardı jetkeriw quralı ekenligi menen baylanıslı boladı. Ekinshi tárepten komp’yuterler oqıtıw mazmunına qaray hár túrli evristikalıq qurallardı kiritedi. Komp’yuterlerdiń zárúr áhmiyetli táreplerinen biri olardıń integraciyalastırılģan oqıw pánlerin jaratıwģa real imkaniyatlardiń júzege keliwi bolıp esaplanadı.
Oqıw maqsetlerinde komp’yuterlerden paydalanıw oqıwshılardıń belsendiligin arttıradı. Endi oqıwshı pedagogqa múráját etpey turıp zárúr maģlıwmatlardı erkin izlep tabıwģa, yaģnıy, erkin izleniw imkaniyatına iye boladı. komp’yuterdi oqıtıwdıń ekinshi baģdarı komp’yuterlerdi úyreniw ob’ekti sıpatında qollawdan ibarat.
Komp’yuterlerdiń oqıw processinde oqıtıw arqalı qollanılıwı didaktika hám pedagogikalıq psixologiyanıń kóplegen teoriyaları arqalı qayta kóriniwin talap etedi. Atap aytqanda ekspert sistemalardı oqıtıwdı qálegen qıyınshılıqtaģı máseleni sheshiwde durıs sheshimge alıp keliwi, gipertekst úyretiwshi sistemalar bolsa oqıwshıģa oqıw materialların ózlestiriw izbe-izligin tańlaw imkaniyatların beredi.
Usı orında atap ótiw kerek komp’yuterler arqalı oqıtıw. oqıtıwdaģı barlıq mashqalalardı óz-ózinen sheshiliwine alıp kelmeydi. Komp’yuter pedagogtı oqıw processinen qısıp shıģara almaydı yaģnıy jańa xabar texnologiyaları dástúriy texnologiyalardıń ornın tolıq qaplay almaydı. Tekst redaktorında tayarlanģan didaktikalıq materiallar oqıw processiniń imkaniyatların keńeytiredi, yaģnıy bul processti nátiyjeli hám hár túrli qıladı, oqıwģa bolģan qızıģıwshılıqtı arttıradı. Zamanagóy komp’yuter texnologiyalarınan paydalanıw arqalı oqıwshılar auditoriyasınıń tayarlıq dárejesine qaray didaktikalıq materiallardı qáliplestiriw múmkin. Jaqsı úlgeriwshi oqıwshılar ushın qıyınıraq tapsırmalar tayarlaw yamasa qıyın testler beriw imkaniyatları jaratıladı. Didaktikalıq materiallardı tayarlawda pedagog óziniń kásiplik wazıypaların orınlawģa qaratılģan materiallar tayarlap atırģanın este saqlawı tiyis.
Endi keste redaktorında didaktikalıq materiallardı tayarlawdı kórip shıqsaq. Máselen, «Ózgermes tok nızamlıqları» bóliminen didaktikalıq materiallar tayarlawú processin baqlap barsaq. Qıyın, elektr shınjırlı berilgen bolsın. Onda shınjırdıń bir bólimi ushın Om nızamınan paydalanıp tok kúshi hám kúshleniwdiń reostat qarsılıģına baylanıslılıģın úyreniw talap etiledi. Máseleni sheshiw barısında kestedegi ústinlerdi toltırıw, formulalardı jazıw hám kóshiriw, diagrammalar dúziw usılları úyreniledi.
Oqıtıwshı dáslep, oqıwshılardı elektron keste shablonların toltırıw ushın tayarlaydı, oqıwshılar laboratoriya jumıslarınıń nátiyjelerin kestelerge kirgizedi, bul maģlıwmattı qayta isleydi. Negizinde ápiwayi kóringen bunday esaplawlar arqalı oqıwshılar komp’yuter texnologiyalarınan qolay qural sıpatında paydalanıwģa úyrenedi. Nátiyjede elektron kestelerdiń ájayip ózgesheligi-kórsetkishlerdiń ózgeriwinde formulalardıń esaplawların ámelge asırıwdı támiyinlew múmkin. Bul bolsa onsha qıyın bolmaģan fizikalıq processlerdi modellestiriw imkaniyatın beredi.
Elektron prezentaciyalardan sabaqta kórsetiw hám kórgizbeli material sıpatında paydalanıw pedagogqa úlken járdem beredi. Oqıw materialınıń elektron kórsetiliwinde animaciyalar formasında beriliwi, ótilip atırģan temanı túsiniwdi jeńillestiredi hám kórgizbelilikti arttıradı. Kórsetiw slaydların oqıwshılarģa tarqatpa material sıpatında da tarqatıw múmkin.