1-variant Sug'urtaning paydo bo'lishi va rivojlanishiga tarif bering

7-variant
1. Sug'urta bozori rivojlanishini aks ettiruvchi asosiy ko'rsatkichlar va ularga tavsif bering.
Sugurta bozorini rivojlanishini aks ettiruvchi asosiy ko’rsatkichlarga sug’urta kompaniyalari soni, ularning ustav kapitali, sug’urta mukofotlari hajmi, sug’urta mukofotlrining tarkibi kabi ko’rsatkichlar kiradi.
Sug’urta kompaniyalari soniga keladigan bo’lsak hozirda O’zbekistonda 42ta sug’urta kompaniyasi faoliyat olib bormoqda. Ulardan 8tasi hayot sug’urta tarmog’i bo’yicha qolgan 34tasi esa umumiy tarmoq bo’yicha.
Sug’urta kompaniyalarining ustav kapitali O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 2-avgustdagi PQ-4412-son qaroriga muvofiq quyidagicha belgilangan:
Umumiy sug’urta yoki hayotni sug’urta qilish tarmog’ida (ixtiyoriy sug’urta)- 15000
Umumiy sug’urta yoki hayotni sug’urta qilish tarmog’ida(majburiy sug’urta)-25000
Qayta sug’urta-35000
sug‘urta mukofotlari (sug‘urta brutto-mukofotlar) — so‘m yoki chet el valyutasida to‘lanadigan, hisoblash tartibi va miqdori sug‘urta shartnomasi bilan belgilanadigan, sug‘urta qildiruvchi tomonidan sug‘urtalovchiga to‘lanadigan badallar;
2. Sugurta bozorini davlat tomonidan tartibga solish shakllari va ularga tarif bering.
Sug'urta bozorini davlat tomonidan tartibga solish turli shakllarda, xususan, maxsus qonunlar qabul qilish, soliqqa tortish, allohida hukumat qarorlari bilan majburiy sug'urtalashni joriy qilish va vakolatli sug'urta nazorati xizmatini tashkil etish yo'li bilan amalga oshiriladi.
Sug'urta faoliyatini tartibga soluvchi maxsus qonunlarga O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan 2002 yilning 5 aprelida qabul qilingan va shu yilning 28 mayida amaliyotga joriy etilgan «Sug‘urta faoliyati to‘g‘risida»gi Qonuni hamda 2008 yil 21 aprelda qabul qilingan ‘‘Transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sug'urtalash to‘g‘risida"gi. 2009 yil 17 martda "Ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug'urta qilish to'g'risida”, 2015 yil 26 mayda “Tashuvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug'urta qilish to'g'risida”gi qonunlar sug'urta faoliyatini tartibga soluvchi maxsus qonunlar hisoblanadi. Shuni alohida ta’kidlash zarurki, sug'urta munosabatlarida ishtirok etuvchi tomonlaming qonuniy manfaatlarini himoya etish maqsadida 1993 yili Oliy Majlis ‘‘Sug'urta to'g'risida” Qonun qabul qilgan edi. O'tgan yillar mobaynida mazkur qonunga ikki marta qo'shimcha va o'zgartirishlar kiritildi. 2002 vilning 4- 5 aprel kunlari bo‘Iib o‘tgan ikkinchi chaqiriq Oliy Majlisning sakki/.inchi sessiyasida ■'Sug'urta faoliyati to‘g‘risida”gi yangidan ishlab chiqilgan qonun loyihasi deputatlar tomonidan atroflicha muhokama qilindi vaqabul qilindiYuridik va jismoniy shaxslami sug'urta qilish hisobiga kelib tushgan sug'urta mukofotlari, qoidaga ko'ra, sug'urta qoplamalarini to'lashga mo'ljallangan zaxira jamg'armalarini tashkil etishga sarflanmasdan, balki sug'urta faoliyati bilan bog'liq bo'lmagan tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishga sarflangan holatlar ham bo'lgan. Sug'urtaning eng asosiv tamoyillaridan biri-sug'urtalovchilaming o‘z zimmalariga olgan majburiyatlarini bajarishni ta?minlaydigan sug'urta zaxiralariga ega bo'lishidir. Taassufki, ba'zi sug'urtalovchilarimiz, bunday zaxiralami shakllantirmaganliklari oqibatida murakkab moliyaviy holatni boshidan kechirganligi sir emas. «Sug'urta faoliyati to'g'risida»gi Qonun 29 ta moddadan iborat. O'zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 52-bobi sug'urtaviy huquqiy munosabatlarga bag'ishlangan. Unda jami 47 ta modda mavjud. Kodeks sug'urta tashilotlari bilan sug'urtalanuvchilar o'rtasidagi munosabatlami tartibga solsa, «Sug‘urta faoliyati to‘g'risida»gi qonun sug'urta tashkilotlari va davlat o'rtasidagi munosabatlami tartibga soladi. Sug'urtaning iqtisodiy tabiati uning funksiyalarida o'z aksini topadi. Moliya. kredit kabi iqtisodiy kategoriyalar bilan bir qatorda sug'urta ham bir qator funksiyalami bajaradi. Ta’kidlash lozimki, iqtisodiy adabiyotlarda sug'urtaning funksiyalari bir necha ko'rinishda talqin etiladi
. 3. Davlat sug'urta nazorati organining funksiya va vazifalariga tarif bering.
O'zbekistonda davlat sug'urta nazorati tushunchasini davlat tomonidan tartibga solish tizimining qismi sifatida ta'riflash mumkin. Ushbu tizim sug'urta faoliyati subyektlarini sug'urta ishi sohasidagi me’yoriy-huquqiy hujjatlarga rioya qilishi, sug'urta faoliyatini samarali rivojlantirish hamda sug'urta qildiruvchilar va boshqa manfaatdor shaxslar va davlatning qonuniv manfaatlari va huquqlarini himoya qilishni ta’minlash uchun huquqiy hujjatlaming buzilishining oldini olish. ogohlantirish maqsadida ulami nazorat qilishdan iborat.
Hozirgi vaqtda O'zbekistonda davlat sug'urta nazoratiga sug'urta bozorini tartibga solishning jahon amaliyotiga javob beradigan vazifalar yuklatilgan. Bular: - litsenziyalash: - to'lovga qodirligini tekshirish va qaltisliklaming oldini olishga ko'maklashish: - sug'urta jamg'armalaridan foydalanish nisbati va yo'nalishlarini belgilash; - sug'urta maydonidan chiqish shartlarini aniqlash: - iste’molchilar huquqlarining to'liq arnalga oshirilishi va sug'urta xizmatlari - sifatini ta'minlashga ko'maklashish: -sug'urta faoliyatining oydinligini ta'minlash.