100 Soruda Merkez Bankacılığı

81.Parasal taban nedir?
Merkez Bankasının temel işlevlerini yerine getirebilmesi için ülke-
deki para ve kredi miktarını etkileyebilecek bir konumda olması; 
yani likiditeyi istenilen düzeyde tutabilme yeteneğine sahip olması 
gereklidir. Bunun için ise Merkez Bankasının kontrol edebileceği bir 
parasal büyüklüğü izlemesi gereklidir. Bu parasal büyüklüğün seçi-
minde iki etken bulunur:

---

66
100 Soruda Merkez Bankacılığı
Merkez Bankasının para politikası araçları ile bu büyüklüğü tümüyle 
etkileyebilmesi gereklidir. Bu büyüklük ile para arzı ve iktisadi faa-
liyet arasında istikrarlı bir ilişki bulunması gereklidir. Bu bağlamda 
Merkez Bankası, para basma yetkisi olan tek mercii olarak ‘‘parasal 
taban’’ı izler. Parasal taban, dolaşımdaki para ile net APİ'yi kapsa-
maktadır. 
Merkez Bankasının APİ ile bankacılık kesimine doğan net yükümlü-
lüğü, repo/ters repo işlemleri, gecelik krediler ve likidite senedi alım 
satımları ile ortaya çıkmaktadır. 
82.Merkez bankalarının bastığı kağıt paranın karşılığı var mı?
Birinci Dünya Savaşı öncesinde hemen her yerde hükûmetler para 
basma yetkisini merkez bankalarına devretmişlerdir. O dönemde 
basılan paraların değerli maden olarak karşılığı vardı. Yani, kağıt pa-
rayı getirene o paranın değerli maden olarak karşılığının ödenmesi 
taahhüt ediliyordu. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra ise bu sistem 
uygulanamamaya başladı ve 1944’te Amerika Birleşik Devletleri’nin 
Bretton Woods kasabasında 44 ülkenin katılımıyla gerçekleşen kon-
feransta Amerikan doları altına dönüşebilen tek para birimi olarak 
kabul edildi ve 1 ons altın 35 dolara sabitlendi. 
Günümüzde ise, kağıt paranın gerçek değeri yalnızca kağıt ve mü-
rekkep değeridir. Yani, para altın veya gümüş gibi herhangi bir de-
ğerli madene dayandırılmaz. Para geçerliliğini, parayı basan devlet-
ten ve merkez bankasından alır. Buna fiat para (itibari para) denir; 
yani bu paranın karşılığı devletin itibarıdır.