100 Soruda Merkez Bankacılığı
Emisyon hacminin artması merkez bankasının "karşılıksız para
Yüklə 3,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 83.Emisyon hacminin artması merkez bankasının "karşılıksız para
bastığı" anlamına mı gelir? Merkez bankalarının en temel görevlerinden biri para basmak ve bastığı parayı dolaşıma sürmektir. Ekonominin nakit para ihtiyacının karşılanması ile eskimiş ve yıpranmış banknotların yenileriyle değiş- tirilerek tedavülde daha temiz bir banknot kompozisyonu bulundu- rulması için merkez bankasınca banknot basılmaktadır. Ancak, para basılması ile piyasaya para sürülmesi aynı anlama gelmemekte ve genel olarak para basımı paranın üretimiyle; piyasaya para sürül- mesi ise dolaşımda bulunan banknot miktarını ifade eden emisyon hacmini etkileyen bankacılık işlemleriyle ilgili kavramlardır. Emisyon hacmi, temel olarak, bireylerin ve bankaların nakit talebine göre belirlenir. Emisyon hacminin artması, merkez bankasının “para bas- tığı” ya da daha teknik ifadeyle genişletici para politikası uyguladığı anlamına gelmez. 100 Soruda Merkez Bankacılığı 67 Modern merkez bankacılığı uygulamalarında merkez bankaları, para politikasını emisyon hacmini belirleyerek oluşturmaz. Yani, emisyon hacmi merkez bankasının bir politika aracı değildir. Para politikası, paranın miktarının değil, elde edilebilirliğinin, yani parayı elde etme maliyetinin belirlenmesi ile oluşturulur. Merkez bankası, belirlediği kısa vadeli faiz oranı üzerinden talep eden bankalara borç para verir. Emisyon talebi arttığında, yani insanlar daha fazla para tutmak iste- diğinde bankalar, merkez bankasının belirlediği faiz oranı üzerinden ve merkez bankasına teminat getirerek merkez bankasından borç- lanırlar. O halde emisyon hacmini belirleyen temel unsur, ekonomi- deki birimlerin nakite olan talebidir. Kredi kartları, çek, internet bankacılığı gibi alternatif ödeme araçla- rında görülen gelişmelere rağmen, özellikle küçük tutarlı ödemeler- de nakit kullanmak kolaylık sağlar ve pratiktir. Bu yüzden hala nakde olan talep yüksektir. Bu talep günden güne, aydan aya değişebilir. Emisyon hacmini en çok etkileyen beş ana unsur vardır: 1) Mevsim Etkisi Tatil için çoğunlukla tercih edilen dönemler Şubat ayı ve yaz ayları- dır. Bu dönemlerde insanların nakit para talebi artar, bu da emisyon hacmini artırır. 2) Haftanın Günleri Bireyler hafta sonu tatili öncesi yanlarında nakit bulundurmak ister- ler. Bankalar da müşterilerine nakit sağlamak ve hafta sonu oluşa- bilecek nakit taleplerine karşı tedbirli olmak için nakit bulundurur- lar. Bu nedenle, Cuma günleri emisyon hacminde belirgin bir artış görülür. 3) Maaş Ödemeleri Her ayın başında ve ortasında yani maaş ödemelerinin yapıldığı günlerde emisyon hacmi artar. 4) Dini Bayramlar Bireyler bayramda yapacakları harcamalar için nakit tutmak isterler. Bu da dini bayramlar öncesinde emisyon hacminde artışa yol açar. Hatta, kurban bayramlarında görülen artış, hem bayramın daha uzun olması, hem de alışverişlerdeki yoğun nakit para kullanımı se- bebiyle daha belirgindir. 5) Büyüme ve Enflasyon Oranları Büyüme ve enflasyon oranları da emisyon hacmini etkiler. Ekonomi büyürken insanlar zenginleşir ve daha fazla para harcamak isterler. Enflasyon arttığında insanlar sahip olmak istedikleri şeylere ulaş- mak için daha fazla paraya ihtiyaç duyarlar. Bu da nakit talebini ve emisyon hacmini artırır |