100 Soruda Merkez Bankacılığı

92.Uluslararası Yatırım Poziyonu (UYP) neyi gösterir?
UYP, bir ekonomideki yerleşik kişilerin yurt dışı yerleşik kişilerden 
olan finansal alacakları ile rezerv varlık olarak tutulan altın ve döviz 
şeklindeki finansal varlıklarının ve yerleşiklerin yurt dışı yerleşik kişi-
lere olan finansal yükümlülüklerinin belli bir tarihteki stok değerini 
gösteren istatistiki bir tablodur. 
UYP tanımında geçen “yerleşik” kavramı, bir ekonomide bir yıldan 
fazla süre ile devamlı ve düzenli olarak ikamet eden gerçek kişiler ile 
o ekonomi içinde faaliyette olan tüzel kişileri ifade etmektedir. UYP 
sektörel olarak, Genel Hükûmet, Merkez Bankası, bankalar ve diğer 
sektörleri içermektedir.
UYP, bir bilanço gibi, “varlıklar” ve “yükümlülükler”i gösteren iki ta-
raflı bir tablo şeklinde hazırlanmaktadır. “Varlıklar” dört, “yükümlü-
lükler” üç ana yatırım grubunu kapsamaktadır:
1. Doğrudan Yatırımlar: Yatırımcının yerleşiği olduğu ekonomi dı-
şındaki bir ekonomide bir işletmenin yönetimini kontrol ettiği veya 
yönetiminde söz sahibi olduğu uzun vadeli bir yatırım şeklidir. Doğ-
rudan yatırımlarda, yatırımcının işletmenin sermayesinde yüzde 10 
veya daha fazla paya sahip olması gerekmektedir.
2. Portföy Yatırımları: Hisse senedi ve borç senetlerine yapılan ya-
tırımları içermektedir. Doğrudan yabancı yatırımların aksine, hisse 
senedine toplam olarak yüzde 10’un altında yaptığı yatırımla yatı-
rımcı, bu senetleri ihraç eden kuruluşun yönetiminde etkin pozis-
yonda olmamaktadır. Doğrudan yabancı yatırımlarda yatırımcı, yatı-
rım sermayesinin yanı sıra üretim teknolojisi ve işletmecilik bilgisini 
de beraberinde getirirken, portföy yatırımlarında yabancı yatırımcı-
nın sermayeden başka bir katkısı bulunmamaktadır. 
3. Diğer Yatırımlar: Doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları ve re-
zerv varlıklar dışında kalan, mevduat, krediler ve ticari krediler gibi 
diğer varlık ve yükümlülükleri kapsar.
4. Rezerv Varlıklar: Para ve kur politikalarını desteklemek, piyasalara 
güven vermek, devletin döviz cinsi üzerinden iç ve dış borç servisini 
gerçekleştirmek, dışsal şoklara karşı gerekli döviz likiditesini bulun-
durmak gibi amaçlara yönelik parasal otorite tarafından kontrol edi-
len kullanıma hazır dış varlıklardır.

---

74
100 Soruda Merkez Bankacılığı
Ödemeler Dengesi İstatistikleri ve UYP İstatistikleri, Uluslararası 
Para Fonu tarafından üye ülkelere yol gösterici olarak hazırlanan 
“Ödemeler Dengesi ve Uluslararası Yatırım Pozisyonu Altıncı El Kita-
bı”nda yer alan uluslararası standartlar temelinde derlenmektedir.
UYP’de toplam finansal varlıklar ile toplam finansal yükümlülüklerin 
farkı net uluslararası yatırım pozisyonu olarak adlandırılmaktadır. 
Başka bir deyişle, net UYP, Türkiye’nin yurt dışından alacaklarıyla, 
Türkiye’nin yurt dışına borçlarının netini göstermektedir. Net pozis-
yon pozitif veya negatif olabilir.
Merkez Bankası tarafından derlenen ve yayımlanan ilgili UYP verile-
rine Merkez Bankası İnternet sitesinde yer alan “İstatistikler / Öde-
meler Dengesi ve ilgili İstatistikler / Uluslararası Yatırım Pozisyonu” 
menüleri takip edilerek ulaşılabilmektedir.