2-amaliy mashg‘ulot mavzu: Ma’lumotlar bazasini loyihalash, mohiyat-aloqa diagrammasini qurish. Relyatsion ma’lumotlar bazasini loyihalash Ishdan maqsad

2.1-jadval. 
“Mohiyat-aloqa” diagrammasini qurish uchun ishlatiladigan shakllar va 
belgilar 
mohiyat toifasi
atribut 
ob’ektlar orasida aloqa 
birga ko‘p bog‘lanish(1:N) 
ko‘pga bir bog‘lanish(N:1) 
ko‘pga ko‘p bog‘lanish(N:M) 
birga bir bog‘lanish(1:1) 
•
mohiyat toifasi – to‘rtburchaklar; 
•
atribut- ovallar, ular mos mohiyatlar bilan yo‘nalishsiz qirralar bilan 
bog‘lanadi;
•
aloqalar (munosabatlar)- romblar, ular moxiyat toifalari bilan yo‘nalishsiz 
qirralar bilan bog‘lanadi, binar bog‘lanishlarda esa yo‘nalishli qirralar bilan 
bog‘lanadi; 
Relyatsion ma'lumotlar bazasida har bir jadvalda asosiy kalit bo‘lishi kerak 
hamda bu jadvalning har bir satrini o‘ziga xos tarzda aniqlaydigan maydon yoki 
maydonlar kombinatsiyasidir. Agar kalit bir nechta maydonlardan iborat bo‘lsa, u 
kompozit kalit deb ataladi. Kalit noyob bo‘lishi kerak va yozuvni o‘ziga xos tarzda 
aniqlab berishi kerak. Kalit qiymati bitta yozuvni topish uchun ishlatilishi mumkin. 
Ma’lumotlar bazasida ma’lumotlarni tartibga solish uchun ham kalitlardan 
foydalaniladi. Ma’lumotlarni relyatsion modeli asosida munosabat tushunchasi 
yotadi. Munosabatni ikki o‘lchamli jadvallar yordamida tasvirlash qulay. Jadval 
ko‘rinishidagi ma‘lumotlar tushunarli, ko‘rimli va inson uchun oddiy hisoblanadi. 
Munosabatlar to‘plami ma’lumotlarni saqlash uchun ishlatilishi mumkin. Shu bilan 
birga ular orasidagi bog‘lanishlarni modellashtirish imkonini beradi [3].

---

Relyatsion yondashuv asosiy tushunchalari:
▪
Ma’lumotlar toifasi – relyasion MB saqlanadigan ma’lumot qiymatlari;
▪
Domen – domenlar ma’lumotlarni ayrim asosiy turlarini aniqlash orqali 
o‘rnatiladi;
▪
Atributlar – jadval ustunlar nomlari;
▪
Bog‘lanish – relyation so‘zidan olinib munosabatni bildiradi;
▪
Birlamchi kalit – bu kalit tashqi MB bilan bog‘lanishni o‘rnatish uchun xizmat 
qiladi.
Relyatsion MB munosabatlarni o‘zaro bog‘langan to‘plamidir. Har bir munosabat 
kompyuterda fayl ko‘rinishida tasvirlanadi.