35
oraya əkilərsə şeytan onları daima suvarar və onlar da iradə halına
gələrlər. Sonra şeytan yenə sular: Bu səfər də onlar qətiyyətə, daha sonra
isə əmələ dönər. Buna görə də düşüncələrin qarşısını almaq iradə və
qətiyyətin qarşısını almaqdan yüngüldür)»
95
.
Ağla Gələn Düşüncələr Necə İdarə Edilir? 1. Allahın sənin qəlbinə
baxdığına və ağlından keçən hər şeyi bildiyinə dair bir biliyə sahib olmaq.
2. Allahdan həya etmək.
3. Bu cür düşüncələr səbibi ilə Allahın gözündən
düşməkdən qorxmaq. 4. Ondan başqasının sevgisini qəlbinə yerləşdirmək-
dən çəkinmək. 5. Bu cür düşüncələrin çoxalaraq qəlbindəki iman və Allah
sevgisini sən heç hiss etmədən də qəlbindən yox olmasından qormaq. 6.
Bilməlisən ki, bu düşüncələr səni ovlamaq üçün tələ üzərində qurulmuş
bir yemdir. 7. Bu düşüncələr iman, Allah sevgisi və Ona yönəlmə
düşüncələri ilə bir yerdə ola bilməz. Çünki onlar bir-birinin ziddidirlər. Bu
səbəblə də onlar bir yerdə qəlbdə olarlarsa mütləq biri digərinə qalib gələr
və onu oradan çıxardar. Sonra da özü orada yerləşər. 8. Bu düşüncələr
sahili olmayan dəniz kimidir. Qəlb bu dənizin dalğaları arasına girərsə
orada boğular və qaranlıqları içərisində qeyb olar. Oradan qurtulmaq
istəsə də çıxış yolu tapa bilməz. Pis düşüncələrin sahib olduğu bir qəlb
qurtuluşdan uzaqdır. 9. Bu pis düşüncələr axmaqların dünyası və
cahillərin təmənnalarıdır. Bu səbəblə də onlar sahibinə sadəcə peşmanlıq
və rəzillik gətirir. Qəlbi ələ keçirdikdə ora vəsvəsələr verər, onun
idarəçiliyini əlindən alar və əzaları ona qarşı qaldırar
96
.
11. Şübhə
–
«Möminlər yalnız Allaha və Peyğəmbərinə iman gətirən
və iman gətirdikdən sonra heç bir şəkk-şübhəyə düşməyənlərdir. Allah
yolunda malları və canları ilə vuruşarlar. Məhz belələri sadiq
olanlardır». (əl-Hucurat 15). Əbu Abdullah ən-Numan b. Bəşir
-
radıyallahu anhu
–
rəvayət edir ki, Peyğəmbər
–
sallallahu aleyhi və
səlləm
–
in belə buyurduğunu eşitdim: «Şübhəsiz ki, halal da bəllidir,
haram da. Lakin bu ikisinin arasında (müştəbihat)
97
bəzi xüsuslar vardır
ki, insanların bir çoxu bunların (hökmünü) bilməzlər. Hər kim bu şübhəli
şeylərdən qaçarsa öz dinini və şərəfini qorumuş olar. Hər kim də bu
şübhəli şeylərə duşərsə, harama düşmüş olar…»
98
. İbn Qeyyim
–
rahmətullahi aleyhi
–
deyir ki: «Şübhə fitnəsi bəsirətin zəifliyindən və
elmin azlığından meydana gəlir»
99
. Şübhəli şeyləri çox edən kimsənin
95
əl-Fəvaid s. 46.
96
İbn Qeyyim «Tarikul Hicrəteyn» s. 175-176.
97
Müştəbihat
–
İmam Nəvəvi
–
rahmətullahi aleyhi - deyir: «Müştəbihatın mənası halal və haramlığı
bəlli olmayan deməkdir.
98
Səhih Buxari 52; Səhih Müslim 1599.
99
«İğasətul Ləhfan» 2/165.
36
qəlbi qaralar. Çünki elm və təqva nurunu söndürər. Əli b. Əbu Talibin
oğlu, Peyğəmbər
–
sallallahu aleyhi və səlləm - in (qızı Fatimə -
radıyallahu anhə
–
nin oğlu) və xoş iyli reyhanı Əbu Muhəmməd əl-
Həsən
- radıyallahu anhu
–
rəvayət edir ki, Peyğəmbər
–
sallallahu aleyhi
və səlləm - in belə buyurduğunu eşitdim:
«Səni şübhəyə salan şeylərdən
uzaq dur, səni şübhələndirməyən şeylərə tərəf isə yönəl»
100
. Bu fitnənin
qaynağı Allahın dinini yaxşı bilməmək, şəriətini bilməmək, nəfsi arzulara
uymaqdır.
12. Nəfsi Arzular - «Qəlbini Bizi xatırlamaqdan qafil etdiyimiz,
nəfsinin istəklərinə uyan və (hər) işində ifrata varan bir kimsəyə itaət
etmə». (əl-Kəhf 28). «Əgər sənə gələn elmdən sonra onların istəyinə
uysan, o zaman Allahdan qoruyacaq nə bir dost, nə də bir köməkçi
tapılar». (əl-Bəqərə 120,145). «Amma kim (Qiyamət günü) Rəbbinin
hüzurunda durmaqdan qorxmuş və nəfsinə istəyini, şəhvəti qadağan
etmişsə, həqiqətən onun yurdu Cənnətdir». (ən-Nəziat 40-41). «Əgər
haqq (Quran) onların nəfslərinin istəklərinə tabe olsaydı göylər, yer və
onlarda olanlar korlanıb gedərdi». (əl-Muminun 71).
Nəfsi Dəvət: Allah öz Rəsulunu göndərib ki, insanları zülmətdən nura,
öz nəfsi istəklərindən Allaha mühakiməyə çıxartsın. Peyğəmbər
–
sallallahu aleyhi və səlləm
–
öz Rəbbindən buyurdu: «Mən səni
göndərmişəm ki, səninlə imtahana çəkmək üçün və səninlə imtahana
çəkilmək üçün»
101
. Şatibi – rahmətullahi aleyhi
–
deyir ki: «Şəriət insanı
öz havasına, nəfsi-istəyinə tabe olmaqdan çıxardaraq Allahın əmrinə tabe
olmağa görə gəlmişdir». Qula vacibdir ki, öz nəfsi istədiyindən kənara
çıxsın və həqiqi qul olsun və qulluğu yerinə yetirsin. Kim özü üçün xeyir
istəyirsə bunu öyrənməli və Allahın Rəsuluna nazil etdiyi elmi
öyrənməlidir. İnsanlarla rəftar etmək üçün şəri elmə ehtiyac vardır.
Müxtəlif insanlar da vardır ki, elm öyrəndikdə şəri elmlərlə yanaşı nafilə
elmləri də öyrənirlər. Bu elmi öyrəndikdə nəfsində ona qarşı ləzzət
duyduğuna görə öyrənir. Hədis elmini, fiqh elmini öyrənirlər nəfslərində
ona ləzzət duyduqları üçün. İbn Teymiyyə – rahmətullahi aleyhi
–
deyir
ki: «Belə bir kimsə öz nəfsi-istəyinə tabe olmaqdan kənara çıxmamışdır.
İnsan elmi Allahın əmridir deyə öyrənməli və başlamalıdır fərz olan
ibadətlərdən».
100
Tirmizi 2520, Nəsai 5711, əl-Albani «Səhihul Cəmi» 3372-ci hədis – Bu hədisin sonu belədir:
Peyğəmbər
–
sallallahu aleyhi və səlləm
–
buyurdu: «Həqiqətən doğruluq sakitlikdir, yalan isə
şübhədir».
101
Müslim.