2. V.PETTI - ANG’LIYa KLASSIK IQTISODIY MAKTABINING’ ASOSChISI
Umumiy bahog’a ko’ra, klassik maktab XVII asr oxiri - XVIII asr boshlarida V.Petti (Ang’liya) va P.Buag’ilber (Franstiya) asarlarida yaratildi.
Vilyam Petti (1623-1687) Romsi shahrida tuG’’ilg’an, Ang’liya klassik iqtisodiy maktabining’ asoschisidir. Ko’pchilik bu olimning’ iqtisodiyot fani sohasidag’i faoliyatig’a yuksak baho berib, uni buyuk va takrorlanmas iqtisodchi-tadqiqotchi deb baholag’an edi. V.Petti favqulodda har tomonlama va yuksak bilimli inson bo’lg’an. U mayda hunarmand-matochi oilasida tuG’’ildi. Leyden, Parij va Oksford universitetlarida medistina sohasida tahsil ko’rdi. U juda keng’ qobiliyatli talaba bo’lg’an, 1647 yilda nusxa ko’chiradig’an mashinani (kseroks) ixtiro qildi, 1649 yilda fizika doktori ilmiy darajasig’a eg’a bo’ldi. U deng’izchi, vrach sifatida ham ishladi. Petti shu bilan birg’a yirik er eg’asi ham edi, u yirik ing’liz lendlordlar (yirik er eg’asi) sulolasining’ asoschisi bo’lib qoldi. 1652 yilda Kromvel hukumatining’ topshirig’ig’a ko’ra Irlandiyaning’ «er obzori» (kadastri)ni o’tkazdi. U XVII asrdag’i Ang’liya burjua inqiloblaridan keyin kuchayg’an ing’liz tadbirkorlar mafkurachisi sifatida tanildi.
3. XVII-XVIII ASRLARDA FRANSIYa TARAQQIYoTINING’ XUSUSIYaTLARI VA UNI P.BUAG’ILBER QARAShLARIDA AKS ETIShI
Ag’ar Ang’liyada klassik iqtisodiy G’’oyalarning’ boshlanishi V.Petti nomi bilan boG’’liq bo’lsa, Franstiyada P.Buag’ilber bilan boshlanadi, bu G’’oyalar Ang’liyada Rikardo bilan intixosig’a etg’an bo’lsa, Franstiyada Sismondi bilan yakunlanadi.
Franstiyadag’i ijtimoiy-iqtisodiy muxit Ang’liyanikidan keskin farq qilar edi. Franstiyada feodal munosabatlar hali ham kuchli bo’lib, qirollar («qirol - quyosh - Lyudovik XIV») va uning’ atrofidag’ilar tomonidan qattiq himoya qiling’an. Kolber tomonidan olib borilg’an siyosat mamlakat iqtisodiyotining’ umumiy rivojig’a olib kelmadi. U sanoatni, moliyani taraqqiy ettirish tarafdori edi, ammo bu ish qishloq xo’jalig’ining’ ziyonig’a o’tkazildi, feodal munosabatlar to’la saqlab turildi (eslang’, Ang’liya burjua inqilobi XVII asrda bo’lib o’tdi, vaholanki Franstiyada bu inqilob XVIII asr oxirida ro’y berdi), bu esa iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishg’a to’siq edi. Manufakturalar paydo bo’ldi, ammo rivoj topmadi. Stex tizimi saqlang’an bo’lib, rivojg’a to’siq edi.
Dostları ilə paylaş: |
