2–amaliy ish Mavzu: Sementbetonning tarkibini va sementbeton qoplamali yo‘l to‘shamalari konstruksiyalarini tanlash, ularni qurishda qo‘llaniladigan mashina-mexanizmlar otryadini shakllantirish

Siqilish choklari. 
Siqilish choklari pilitani 5-6 sm chuqurlikkacha kesadi, bunda shu 
joydagi beton qirqimini taxminan 25% bo‘shashtiradi. Ular beton soviganda, kirishganda va 
quriganda qisqarish imkonini beradi. Siqilish choklari orasidagi masofa shunday bo‘lishi 
kerakki, plitada hosil bo‘ladigan cho‘zilish siqilish choklari orasida yoriqlar paydo bo‘lmasligi 
kerak. Siqilish choklari orasidagi masofa qoplama qalinligi va beton yotqizilayotgan vaqtdagi 
havo haroratiga bog‘liq ravishda qabul qilinadi. 
Kengayish choklari. 
Beton plitani butun eni va qalinligi bo‘ylab kesadi. Beton plitalar 
uzunligining o‘zgarishi harorat o‘zgarganda yuz beradi. Masalan, agar tashqaridagi havo harorati 
qoplama qurilayotgan vaqtdagi haroratdan ortib ketsa, plita uzunligi kattalashadi va aksincha. 
Kengayish choklari orasidagi masofa qoplama qalinligi va beton yotqizish vaqtidagi havo 
haroratiga bog‘liq holda qabul qilinadi. 
 
Oqim tezligini va materiallarni bir ish smenasi davomidagi zaruriy miqdorini aniqlash 
Sementbeton qoplama qurilishning ratsional usulini tanlash uchun oqim tezligini 
hisoblab, texnologik izchillik, iqlim sharoitlari va ko‘rsatilgan muddatlarga qat’iy amal qilish 
zarurligi e’tiborga olinadi. 
Oqim tezligi siklning barcha operatsiyalari ish kuni davomida tugatilishi alohida 
jarayonlar esa (masalan, zichlash) ancha qisqa muddatlarda bajarish lozim. 
Bir ish smenasi davomidagi oqimning o‘rtacha tezligi 
V 
quyidagi formuladan aniqlanadi:
n
T
L
V
ўр
*

.
(81)
bu erda: 
L
-yillik ish uchastkasining uzunligi, m; 
ўр
T
-qurilish mavsumidagi ish kunlarining 
o‘rtacha soni, kunlar; 
n
-bir kundagi smenaning o‘rtacha miqdori. 

---

4 
Sementbeton 
qoplamalar 
qurilishda 
materiallarning 
kerakli 
miqdori 
qoplama 
konstruksiyasi va sementbeton sinfiga ko‘ra aniqlanadi. 
1 km qoplama qurilish uchun zarur sementbeton qorishma Q ni quyidagi formuladan 
aniqlash mumkin:
Ку
K
h
B
Q
П
*
*
*
1000

.
(82)
bu erda:
V
-qoplama kengligi,m 
h
-qoplama qalinligi, m 
K
P
-
qorishmaning isrof bo‘lishini hisobga oluvchi koeffitsient (K
p
=1,03)
Ku
-beton qorishmaning zichlanish koeffitsienti. 
Beton tarkibi qum, chaqiq tosh va shag‘al sarfini aniqlovchi formula asosida, absolyut 
hajmlar bo‘yicha hisoblanadi.