3- mavzu: Qadimgi turkiy til predmeti, maqsad va vazifalari Qadimgi turkiy yozuvlar

Enisey yodgorliklari
. Bu hozirgi Enisey va Tuva avtonom viloyatidan 
topilgan yodgorliklardir. 
2. 
O‘rxun yodgorliklari
. Mo„g„uliston territoriyasidagi O„rxun daryolari bo„yidan 
topilgan Kultegin, To„nyuquq yodgorliklardir. 
3. 
Talas yodgorliklari
. Hozirgi Jambul viloyatidan topilgan yodgorliklardir. 
Qadimgi turkiy tilning run yozuvida bitilgan yirik namunalari quyidagilardir: 
1. 
Kultigin bitiklari.
Bu bitiktosh Eltarish o„g„li Bilga Hoqonning inisi 
Kultigin sharafiga qo„yilgan. 
2. 
Bilga hoqon bitiktoshi
. Bu marmar Eltarish hoqonning o„g„li Kultiginning 
og„asi Bilga hoqon sharafiga 735 yilda qo„yilgan. 
3. 
To‘nyuquq bitiktoshi
. Bu yozuv yodgorligi ikkinchi turk hoqonligining 
asoschisi Eltarish hoqon va uning xotini Elbilga xotun sharafiga, so„ngra Qapag„an 
hoqon sharafiga qo„yilgan deb taxmin qilingan edi. J.Klosson bitikning ayrim erlariga 
tuzatish kiritib, yuqoridagi fikrlarning noto„g„riligini isbotladi va bitiktosh Qapag„on 
bilan Bilga hoqonlarning sarkardasi Eltarishning sharafiga qo„yilgan degan qarorga 
keldi. 
5. 
Kulichur bitiktoshi
. Bitiktoshni 1912 yilda polьshalik professor V.Kotvich 
Mo„g„ulistonning Ulan-Bator yaqinidagi Ixe-Xushotu manzilidan topgan. 
6. 
Moyunchur bitiktoshi
. Buni fin olimi G.I.Ramstedt 1909 yilda Shimoliy 
Mo„g„ulistonda Selenga daryosi va Shineusu ko„liga yaqin erda topgan. Bitiktosh 
759 yilda qo„yilgan deb taxmin qilinadi. Qadimgi turkiy tilning taxminan V-X 
asrlarda vujudga kelgan. 
Ikkinchi davrga tegishli yodgorliklarga esa so„g„d yozuvi asosida shakllangan 
uyg„ur yozuvida bitilgan matnlar kiradi. Ular turli mazmundagi va til xususiyati jihatidan 
ham har xil bo„lgan asarlar, hujjatlardan (monaviy), buddiy va xristian yodgorliklari deb 
qaralsa ham, bir umumiy nom bilan uyg„ur yozuvi yodgorliklari deb yuritiladi. 
Uyg„ur yozuvida bitilgan yodgorliklarning eng muhimlari quyidagilardir: 
1.