3 Mikro Biyokim İşlevler doc

 

 

 

 

41 

insanlarda kanser meydana çıkmasına neden olmaz (Heyns,1985). 

 

Tarımdan  Kaynaklanan Azot Yükü 

 

Son  yıllarda  intenzif  tarım  tüm  dünyada  yayıldıktan  ve  arttıktan  sonra  yüzeye 

yakın  yeraltısularının  kalitesi  ve  içerdikleri  çözülmüş  madde  miktarları 

değişmeye  başladı.  Özellikle  de  nitrat  konsantrasyonu  arttı.  1950'lilerden  beri 

hidrojeologlar  tarafından  yapılan  araştırma  ve  çalışmalarda  yeraltısularındaki 

nitrat  miktarının  arttığı  ortaya  konmuştur.  1982  yılında  da  Prag'da 

Şnternatonal  Association  of  Hydrogeologists'lerin  yaptığı  "İmpact  of 

Agricultural  Activities  on  Ground  water"  sempozyum  olayın  boyutlarını 

ortaya koymuştur. Almanya'da Bocholt/ Westfalen içme suyu tesisinden alınan 

su  örneklerinde  1912  yılında  15  mg/l  nitrat  bulunmuşken,  1981  yılında  da  85 

mg/l bulunmuştur. Bu ise tarımda artan gübreleme ile ilişkilendirilmiştir: 

 

- Bitki türü ve vejetasyon süresi ( tarımsal kullanış şekli ), 

- Toprak türü ( humus miktarı, biyoaktivitesi ), 

- Azot gübrelemesi ( türü, miktarı ve zamanlaması ), 

- Sızıntısu miktarı ve zaman içinde dağılışı  . 

 

Ancak Azotsuz Yaşam Olur mu ? 

 

Ana kayaçlardan toprak azotsuz oluşumaktadır. Humus ve diğer yollarla toprak 

azota kavuşmakta ve zenginleşmektedir. Kayaçlar azotça fakirken, atmosfer çok 

zengindir.  Havanın  %78'i  azottur.    Havada  on  üzeri  onaltı  ton  azot  rezervi 

vardır. Yağışlar yolu ile 10-30 kg/ha nitrat veya amonyum şeklinde azot toprağa 

geçmektedir.  Bunun  yarısı  emisyonlardan  kaynaklanmalatadır.  Toprak 

mikroorganizmaları sayesinde de yaklaşık 10-30 kg/ha azot kazancı olmaktadır. 

Bu  bazı  durumlarda  60  kg/ha'a  hatta  suptropik  bölgelerde  100  kg/ha  'a  kadar 

çıkmaktadır.  Bazı  bakteriler  de    havanın  serbest  azotunu  bağlayabilirler, 

legünumoslarda  sembiyoz  yaşayan  bu  canlılar,  yılda  150-200  kg/ha  azot 

bağlamaktadırlar,  bazan  bu  değer  400  kg'a  kadar  çıkabilir.  Ayrıca  bitkilerin 

hasatından  sonra  geriye  kalan  biyomaslar  da  zamanla  toprakda  ayrışarak 

humusu oluşturmaktadır. Bu da uzun süre içinde azot vermektedir. 

 

Normal tarla toprağında % 2 organik madde (humus) vardır bu da  120 ton/ha 

humus  ve  de  6  ton/ha  azot  demektir.  İyi  parçalanabilen  turba  topraklarında 

organik madde oranı % 95, miktarı 1140 ton/ha 'dır. Azot miktarı ise 29 ton/ha' 

dır. 

 

---

 

 

 

 

42 

Topraktaki  azotun  %  95'i  aminoasiti,  aminoşekerleri,  amidler  halinde  organik 

olarak  bağlıdır.  Bunun  %  33'ü  uzun  sürede  hiç  parçalanmayacak  şekilde 

hidrolize olamayan azot halinde tespit edilmiş vaziyettedir. Organik bağlı azotun 

her yıl ancak % 3- 5' i mineralize olabilir. Ortalama toprak koşullarında yılda 

50 - 100 kg/ha azot mineralize olmaktadır.  

 

%  4  humus  içeren  bir  toprağın  ilk  30 cm'sindeki organik madde miktarı 

240  ton/ha,  mineralize  olan  azot  da  4,8  ton/ha'  dır.  Tahıl  bitki  artıkları 

toprağa 1,4 - 1,8 ton/ha azotu geri verirken, çapa bitkileri 0,6 - 1,0 ton/ha 

geri verir. 

 

Bitkiler  azotu  amonyum  ve/veya  nitrat  şeklinde  almaktadırlar.  Özellikle  asitik 

topraklarda  gelişen  çavdar,  patates,  ot  gibi  bitkiler  azotu  amonyum  iyonu 

şeklinde  almaktadırlar.  pH  >  5  'in  üzerinde  ve  aerobik  koşullarda  amonyum 

iyonları  nitrit  ve  nitrata  oksitlenmektedir.  Nitrat  iyonları  toprağın  sorpsiyon 

sistemi tarafından amonyum iyonlarında olduğu gibi tutulmazlar, bu nedenle de 

bitkiler tarafından hemen alınıp kullanılabilirler, her yıkanmaya da maruzdurlar. 

Amonifikasyon  aylar  süren  bir  olay  iken,  nitrifikasyon  10  -  15  gün  içinde 

tamamlanmaktadır. Bunun için 15 - 25 santigrad derece toprak sıcaklığı ve tarla 

kapasitesine  yakın  rutubet  içeriği  yetmektedir. Yaş ve soğuk topraklarla, sıcak 

ve kuru topraklar azot üretimi için elverişli değildir. 

 

Nitrat genelde hasatlardan sonra ve yağışların da katkısı ile özellikle sonbaharda 

yıkanır, tarla kapasitesi aşıldığı için fazla su sızmaya başlar. 

 

Ancak  yeraltısuyuna  sızan  ve  karışan  miktarla,  gerçek  bulunan  değerler  aynı 

değildir,  çünkü  hem  sızış  sırasında  hem  yeraltı  suyu  içinde  nitrat  ayrışmaya 

uğramaktadır.  Fototrof  organizmalardan  ziyade  kemotrof  organizmalar  nitratı 

indirgemektedirler.  Bu  da  ya  asimilasyon  yolu  ile,  ya  da  disimilasyonla 

olmaktadır.  Disimilasyonla  nitrat  indirgenmesinin  olması  için  aşağıdaki 

koşulların bulunması gerekir: 

 

- pH değerinin 6.2 ile 10.2 arasında 

- redokspotensiyelinin - 200 mV ile + 665 mV  arasında 

- sıcaklık 0 

0

C ile 50 

0

C arasında 

- oksijen miktarı < 2 mg/l 

- organik karbon miktarı > 2 mg/l olmalıdır. 

 

Azot  tüm  canlılar  için  vazgeçilemez  bir  besin  maddesidir,  doğal  oluşumlarla 

sağlanan amonyum ve/veya nitratlar birim alandan optimum düzeyde verim elde 

---

 

 

 

 

43 

etmeye yetmemektedir. Yapay olarak da ilaveten organik veya anorganik gübre 

olarak katkıda bulunmamız gerekmektedir. Ancak bu tamamen ölçülü, bilimsel 

ve  ekolojik  yaklaşımlı  olmalıdır.  Bitki  türüne,  toprak  çeşidine  miktar  ve 

zamanlamasını çok iyi yapmak gerekir.  

 

 

6. Mikroorganizmalar ve Toprak 

 

Toprak  bitkilere  sadece  konaklama  olanağı  verip  ev  sahipliği  yapmamaktadır. 

Aynı zamanda su ve besin maddeleri gibi gelişmeleri için mutlaka gerekli olan 

materyalleri vermektedirler. Ayrıca topraktaki yaşam da çok önemlidir. Çayır ve 

meralarda, üzerinde otlayan sığır ve ineklerden daha ağır gelebilecek mikroflora 

ve  mikrofauna  bulunmaktadır.  Bir  toprak  biyolojik  olarak  ne  kadar  aktif  ise 

orada da o derece bitki gelişmesi iyi olur. 

 

Toprağın  hemen  üst  kısmı  mulş  diye  adlandırılan  ot,  yaprak  v.b.  gibi 

kalıntılardan oluşan tabakadır. Bunun altında ayrışma ve parçalanma olaylarının 

yoğun  olduğu  çürüme  tabakası  vardır.  Bu  tabaka  yaklaşık  olarak  5  cm 

kalınlığındadır.  Burada  mantar  ve  küçük  hayvancıklar  çok  miktarda  bulunur. 

Bunun  altında  mikroor-ganizmaların,  azot bakterile, alglerin, kök mantarlarının 

çok  yoğun  olarak  bulunduğu  20  -  30  cm  kalınlığında  humus  tabakası  vardır. 

Humus  tabakasından  sonra  da  mineral  toprak  tabakası  gelmektedir.  Mineral 

maddelerin  oluşmasına  neden  olan  ana  kayaç.  Bunun  derinliği  ise  2,5  m'ye 

kadar gidebilir.  Solucanlar da aktiviteleri ile bu tabakalrı birbirlerine bağlar ve 

toprağı gevşetirler. 

 

  

Tarım yapılan tarlalarda bitkiler aynı yere münavebe sistemine göre dönüşümlü 

olarak ekilir. Bunun ana nedeni bir bitki türüne musallat olan hastalık yapıcının 

sınırsız üremesine meydan vermemektedir. Onu şaşırtıp, yapay bozulan ekolojik 

koşullarda  azalmasını  telef  olmasını  sağlamaktır.  Kompostu  bahçeden  eksik 

edemeyiz, bu nedenle mutlaka organik gübre olarak vermemiz gerekir. Bitkisel 

ve  hayvansal  atıkların  kompostlaşabilmesi  için  ısıya,  suya  ve  havaya  mutlaka 

ihtiyaç  vardır.  Isıyı  mikroorganizmalar  kendileri  oluştururlar,  su  ve  havanın  da 

yapay  olarak  dengelenmesi  gerekmektedir.  Kompost  toprağın  fiziksel  ve 

kimyasal  özelliklerini  iyileştirmekte  böylece  bitki  metabolizması  olumlu  yönde 

etkilenmekte,  bitkilerin  hastalıkla-ra  ve  zararlılara  karşı  dayanıklılığı 

artmaktadır. 

Mineral 

gübreler 

doğal 

kaynaklardan 

teknik 

olarak 

üretilmektedir.  Bu  gübrelerin  bir  özelliği  bitki  tarafından  hemen  alınabilir 

olmasıdır.  Bitki  türlerinin  besin  maddesi  ihtiyaçlarına  göre  çeşitli 

---