4-5 –ma’ruza. Shaxs psixologiyasi va kasbiy shakllanish. Shaxsning individual, shaxsiy rivojlanishining o’zaro ta’siri. (4 soat)

Nazariyalar orasida shaxsda ikkita asosiy qism, ikkita omilni ajratuvchi yo’nalishlar ko’rinarli o’rin egallagan. Ular shaxs tuzilishida ikkita omil, BIOLOGIK va IJTIMOIY omillarni ajratib ko’rsatadilar.

Nazariyalar orasida shaxsda ikkita asosiy qism, ikkita omilni ajratuvchi yo’nalishlar ko’rinarli o’rin egallagan. Ular shaxs tuzilishida ikkita omil, BIOLOGIK va IJTIMOIY omillarni ajratib ko’rsatadilar.

• 
  Biogenetik kontseptsiya inson shaxsining rivojlanishi biologik, asosan tabiiy omillar bilan belgilanishiga asoslanadi.
  
• 
  Sotsiogenetik kontseptsiya shaxsni tevarak - atrofdagi ijtimoiy mohiyatning bevosita ta’siri natijasi deb, muhitdan olingan nusxa deb hisoblaydi.
  

Shaxs rivojlanishi. Odamning ijtimoiy mavjudot sifatida shaxsga aylanishi uchun ijtimoiy muhit sharoitlari va tarbiya kerak bo‘ladi. Ana shular ta’sirida odam inson sifatida rivojlanib boradi va shaxsga aylanadi.

• 
  Shaxs rivojlanishi. Odamning ijtimoiy mavjudot sifatida shaxsga aylanishi uchun ijtimoiy muhit sharoitlari va tarbiya kerak bo‘ladi. Ana shular ta’sirida odam inson sifatida rivojlanib boradi va shaxsga aylanadi.
  
• 
  Rivojlanish shaxsning fiziologik va intellektual o‘sishida namoyon bo‘ladigan miqdor va sifat o‘zgarishlar mohiyatini ifoda etuvchi murakkab jarayondir. Rivojlanish mohiyatan oddiydan murakkabga, quyidan yuqoriga, eski sifatlardan yangi holatlarga o‘tish, yangilanish, yangining paydo bo‘lishi, eskining yo‘qolib borishi, miqdor o‘zgarishining sifat o‘zgarishiga o‘tishini ifodalaydi. Rivojlanishining manbai qarama-qarshiliklarni o‘rtasidagi kurashdan iboratdir.
  

Shaxs shakllanishiga oid turli yondashuvlar.
Zamonaviy psixologiyada shaxs shakllanishiga doir to‘rt yondashuv qaror topgan:


Biologik yondashuv - inson tabiiy mavjudot bo‘lib, uning butun xatti-harakatlari tug‘ma instinkt va ehtiyojlar natijasidir. Inson jamiyat talablariga bo‘ysunishga majbur, shu bilan birga tabiiy ehtiyojlarini ham namoyon qilib boradi.

Ijtimoiy yondashuv - inson biologik mavjudot sifatida tug‘iladi, faqat hayotiy faoliyati davomida boshqalar bilan doimiy muloqot va ijtimoiy guruhlarning ta’siri ostida ijtimoiylashadi.

Psixologik yondashuv - insondagi psixik jarayonlar (sezgi, idrok, fikrlash kabilar) tabiiy tavsifga ega, insonning yo‘nalganligi - qiziqishlari, qobiliyatlari ijtimoiy hodisa sanaladi.

Yaxlit yondashuv - shaxs yaxlit tavsifga ega bo‘lib, uning rivojiga nafaqat uning faoliyatidagi o‘ziga xosliklar, balki turmush tarzi ham ta’sir ko‘rsatadi.