6 Mavzu: Qishloq xo’jaligida mehnat jarayonlarini boshqarish Reja

2
 
Mehnat resurslaridan foydalanish va mehnat unumdorligi darajasini ifodalovchi 
ko’rsatkichlar, ularni aniqlash tartibi. 
Mehnat resurslari qishloq xo’jaligini rivojlantirishda ishlab chiqarish resurslarining eng faol omili 
sifatida katta ahamiyatga ega. Ular ishlab chiqarish jarayonida ongli ravishda qatnashib, ko’proq, 
sifatliroq mahsulotlarni talabni qondiradigan miqdorda etishtirishga, ish va xizmatlarni bajarishga harakat 
qiladi. Shunday ekan, ulardan yil davomida to’liq, samarali foydalanishga erishish lozim. Buning uchun 
mehnat resurslaridan foydalanilayotganlik darajasini aniqlash kerak. Uni aniqlash uchun quyidagi 
ko’rsatkichlardan foydalaniladi:
a)
. Mavjud bo’lgan mehnat resurslaridan foydalanish koeffitsiyenti. Uni aniqlash uchun ishlab 
chiqarish jarayonida haqiqatda qatnashgan mehnat resurslari miqdorini (kishi) xo’jalikda shartnoma 
(buyruq) bo’yicha mavjud bo’lgan mehnat resurslari miqdoriga taqsimlanadi. U quyidagi formula 
yordamida aniqlanadi:
У 
ИМр 
MK = 
4*
-------------- -.
У
 
ММр
 
Bunda: Mk - mehnat resurslaridan foydalanish koeffitsiyenti;
У 
ИМр
- haqikatda ishlagan jami mehnat resurslari, kishi;
У 
ММр
- mavjud bo’lgan jami mehnat resurslari, kishi.
Bu ko’rsatkichning darajasi birga yaqin bo’lgani yaxshi. Shunda u mavjud mehnat resurslaridan 
foydalanish yuqori bo’lganligidan dalolat beradi.
b). Mehnat resurslarining xo’jalik faoliyatida qatnashishi (1 oyda, 1 yilda). Uning miqdorini 
xo’jalik faoliyatida jami sarflangan vaqtni sarflangan mehnat resurslarining umumiy miqdoriga 
taqsimlash natijasida aniqlash, bunda quyidagi formuladan foydalanish mumkin.:
У 
Мрсв 
MrXqk 
= ^ .
У