7-amaliy mashg‘ulot. Mavzu: Yer resurslarini boshqarishda axborot ta’minoti. Maqsad: Talabalarda yer resurslarini boshqarishda axborot ta‟minoti to„g„risidagi tushunchani shakllantirish. Mashg‘ulotning jihozi

---

7-AMALIY MASHG‘ULOT.
Mavzu: Yer resurslarini boshqarishda axborot ta’minoti. 
 
Maqsad:
Talabalarda yer resurslarini boshqarishda axborot ta‟minoti 
to„g„risidagi tushunchani shakllantirish. 
Mashg‘ulotning jihozi:
“Davlat yer kadastri to„g„risida”gi qonun, 
O„zbekiston Respublikasi “Yer kodeksi”. 
Topshiriq:
1.Yer kadastri tushunchasiga ta‟rif bering. 
2.Yer kadastri xizmatini kimlar boshqaradi? 
3.Yer resurslarini boshqarish bo„yicha axborotlar bazasini yaratishning maqsadi 
nima? 
4.Yer resurslari to„g„risida axborot ta‟minoti tizimlarini qanday? 
Topshiriq matni: 
Yer resurslarini boshqarishda axborot ta’minoti tushunchasi va mazmuni. 
Respublikada yer resurslarini boshqarish maqsadida yer kadastri va yer 
monitoringini yuritish hamda yerda o„takazilgan kuzatuv tadqiqot natijalarini 
yig„ish, to„plash va taxlil qilish orqali yer fondlari holati to„g„risida tezkor 
ma‟lumotlami olishga mo„ljallangan tizimdir. 
Hozirgi vaqtda davlat yer kadastrining avtomatlashtirilgan tizimini yaratish 
va yuritish, yer resurslari monitoringini yuritishning avtomatlashtirilgan tizimini 
yaratishda yerning masofadan zondlash hujjatlari asosiy omil bo„lib xizmat qiladi. 
Jahon amaliyotida yer kadastrining avtomatlashtirilgan tizimi va qishloq xo„jaligi 
yerlari monitoringi tizimini tashkil etish o„ta muhim yo„nalishlardan biridir. 
Respublikada yer resurslarini boshqarishda axborot ta‟minoti quyidagi 
tizimlarni o„z ichiga oladi: 
a) quyi daraja - Yer resurslari va davlat kadastri bo„limlari tuman 
majmualari; 
b) o„rta daraja - Yer resurslari va davlat kadastri boshqarmasi viloyat 
majmualari; 
v) Respublika darajasi – O„zbekiston Respublikasi “Davergeodezkadastr” 
qo„mitasi. 
Yer resurslari to„g„risidagi axborotlari yer fondi toifalarga muvofiq bo„lgan 
quyidagi kichik tizimlarga bo„linadi: 
- qishloq xo„jaligi maqsadidagi yerlari; 
- aholi punktlari yerlari: 
- sanoat, transport, aloqa, mudofaa va boshqa maqsadlardagi yerlar; 
- tabiatni muhofaza qilish, sog„lomlashtirish, reaksion maqsadlardagi yerlar: 
- tarixiy-madaniy maqsadlardagi yerlar; 
- o„rmon fondi yerlari; 
- suv fondi yerlari; 
- zaxira yerlar. 
Raqamlangan yer kadastr xaritasida geoaxborot texnologiyasi (GAT) asosiy 
o„rinni egallaydi. Bu xaritani yaratish uslubi qo„llanib kelinayotgan an‟anaviy 
usulga nisbatan tubdan farq qiladi. Bu uslubda tuzilgan xaritalarning afzalligi 

---

shundaki, ular deyarli xatosiz bo„lib, yangi qo„shimcha axborotlarni ko„rsatib 
berishdan iborat: qo„llanilayotgan an‟anaviy usulga nisbatan tezkorligi; solishtirish 
imkoniyatining mavjudligi; iqtisodiy jihatdan afzalligi, vaqtda tejamkorliligi. 
U asosan, baza ma‟lumotlami yig„ishdan boshlanadi. Yig„ilgan birinchi 
ma‟lumotlar deshifrovka qilinib, raqamlanadi (har bir qatlam alohida, jumladan 
suv, yo„l, kanal, ko„p yillik daraxtzorlar, aholi yashash punktlari, elektr tarmoqlari 
va boshqa ko„rsatkichlami belgilash mumkin). 
Bu raqamlangan xaritalardan ko„pchilik tashkilotlar foydalanib, o„zining 
tematik xaritasini yaratish imkoniyati tug„iladi: yerlarni ro„yxatdan o„tkazishda; 
tuproq xaritasini tuzishda; 
Xo„jalik yeridan foydalanuvchilar va kadastr xaritasini tuzish; 
•
yangi tuzilgan fermer xo„jalik ma‟lumotlarini hududlarga joylashtirishda; 
•
kanal, suv omborlari, elektr uskunalari, gaz quvurlarini o„tkazish ishlarini 
rejalashtirishda; 
•
umumdavlat miqyosidagi loyihalarni asoslashda foydalanish mumkin. 
Yerdan foydalanishning yer ma‟lumotlar bazasini dasturiy majmuasini 
yaratishning vazifalariga quyidagilar kiradi: 
- Microsoft Access - muhitida ma‟lumotlar bazasining tarkibi hisoblangan 
jadvallar, shakllar, so„rovlar, hisobotlar (reestrlar) tarkibini ishlab chiqish; 
- yerdan foydalanuvchilar obyektlari va yer uchastkalarining ma‟lumotlar bazasini 
ishlab chiqish; 
- yo„qlama qilish bo„yicha ishlarni shakllantirish va tuman yer resurslari hamda 
davlat kadastri xizmatiga berishda kompyuterli hisobotlar shakllarini ishlab 
chiqish; 
- dasturiy majmuadan foydalanuvchiga qo„llanmani ishlab chiqish. 
Ma‟lumotlar bankining tarkibi. “YeRAVTOBANK” - bu yerdan foydalanish 
obyektlarida yo„qlama qilish ishlarini yuritish hamda ularni yer resurslari va davlat 
kadastri xizmatlariga berishda natijalarini ro„yxatga olish, saqlash, o„zgarishlarini 
kiritish hamda tahlil qilishga mo„ljallangan, Microsoft Access - 2007
 
ma‟lumotlari 
katalog bazasi sifatidayaratilgan dasturiy mahsulotdir. 
Obyektlar to„g„risida foydalanuvchi uchun zarur bo„ladigan ma‟lumotlarning 
butun bir jamlanmasi asosan bir necha jadvaldan iborat bo„lib, ular o„rganilayotgan 
hududdagi obyektlar to„g„risidagi ma‟lumotlar bankini yaratish imkonini beradi. 
Bu tizim zaruriy jadvallar, shakllar, hisobot blankalari, klassifik qatorlar bilan 
to„ldirilib, ko„pgina makroslarni o„z ichiga oladi.