O‘zbek shevalari leksikasi quyidagi ma’nolarda tushunilishi mumkin:
O‘zbek
O‘zbek
Muayyan
Muayyan
Har
Har
O‘zbek shevalari tarixiy jihatdan quyidagi leksik qatlamlardan tashkil topadi:
Umumturkiy
O‘zlashgan
O‘zbek
Shevalarning
O‘zbek
|
bäš
|
yuräk(y)
|
qärä
|
men/män
|
Qozoq
|
bas
|
ǯürek
|
qara
|
men
|
Turk
|
baš
|
yürek
|
kara
|
ben
|
Boshqird
|
baš
|
yöräk
|
kara
|
min
|
Yoqut
|
bas
|
-
|
xara
|
min
|
Shevalar lug‘at tarkibining salmoqli qismini umumturkiy so‘zlar tashkil etadi. O‘zbek tiliga so‘zlar, asosan, uch manbadan: fors (tojik), arab, rus tilidan o‘zlashgan, lekin kamroq bo‘lsa-da, boshqa tillardan ham o‘zlashgan so‘zlar bor. Bu so‘zlar shevalarda fonetik qulaylashtirilgan holda iste’molda bo‘ladi. Ilmiy-tadqiqot ishlari natijalari shuni ko‘rsatadiki, shevalar lug‘at tarkibida forscha (tojikcha) so‘zlar ko‘proq, arabcha so‘zlar unga nisbatan kamroq, ruscha-baynalmilal so‘zlar juda kam uchraydi, bu esa xorijiy so‘zlarning o‘zlashish jarayoni ko‘proq vaqt talab qilishi bilan bog‘liq ekanini ko‘rsatadi.
O‘zbek tili turkiy tillar oilasiga taalluqli bo‘lgani uchun o‘zbek tiliga xos bo‘lgan ko‘pgina so‘zlar (tub so‘zlar) boshqa turkiy tillar lug‘at tarkibidagi so‘zlar bilan etimologik o‘xshashlikka ega.
Dostları ilə paylaş: |
