7-mavzu: detallarni payvandlash va eritib qoplash usullarini o‘rganish. Detallarni kavsharlash. Reja

Elektrokontaktli eritib qoplash:
(1–rolik; 2–eritib qoplanadigan lenta; 3–detal; 4–erigan qatlam; 
5–transformator; 6–payvandlash siklini sozlovchi regulyator). 
Bu usulning moxiyati shundan iboratki, bir–biriga tegib 
turadigan ta’mirlanuvchi detal va suyultiriladigan lentaning 
yuzalari elektr tokida qizdirilib, plastik holatgacha olib boriladi. 
Natijada, lenta detalga payvandlanadi va hohlagan ko‘rinish va 
shaklga kiradi. Bunda eritiladigan lenta rolik yordamida 
Mexanizatsiyalashtirilgan eritib qoplash usullari 

---

ta’mirlanadigan detalga bosib turiladi. Detal va rolik orasidan 
transformator yordamida kuchlanishi pasaytirilgan yuqori 
zichlikka ega bo‘lgan elektr toki o‘tkaziladi. Tokning amplituda 
va impulslarining davomiyligi regulyator yordamida sozlab 
boriladi. 
Bu usulning ustunligi shundaki, hosil bo‘lgan payvandlash 
choklari tribologik xususiyatga ega bo‘lib, ta’mirlanadigan 
detalning ishqalanib yeyilishiga, zanglashga qarshiligi va 
boshqa xususiyatlarini oshiradi. 
Elektrokontaktli eritib qoplash
(sim, kukun yoki 
lenta qoplab tiklash)da, С
в
–08Г2 (Н
п
–30 ХГСА yoki 
УС–25+ferroxrom kukunlari ishlatiladi; qattiqligi 
40...62 HRCga teng).
Ta’mirlash–texnik 
servis 
korxonalarida 
foydalanilayotgan asosiy zamonaviy eritib qoplash 
usullaridan biri flyus ostida eritib qoplash hisoblanadi. 
Flyus ostida eritib qoplash:
(1–elektrod; 2–mundushtuk; 
3–flyus; 4–flyuseltgich; 5–elektr uchquni; 6–erigan flyus; 7–
gaz qobig‘i; 8–erigan metall; 9–erib qotgan metall; 10–shlak 
qobiq; 11–detal; Н–urnatish balandligi; a–ekssentrisitet; 
Э

–
elektrod simini uzatish tezligi; 
Н

–eritish tezligi). Bu usulning 
mohiyati shundaki, yoyning yonish zonasiga elektrod simi 
avtomatik tarzda uzluksiz suriladi va sochiluvchan 
flyus berib turiladi. Flyusning bir qismi yuqori harorat 
ta’sirida suyuqlanib, yoy atrofida suyuq flyusdan 
elastik qobiq hosil qiladi. Bu qobiq suyuqlantirilgan 
metallni kislorod va azotning zararli ta’siridan 
himoyalaydi. Shuningdek, metallning sachrashini 
kamaytiradi. Avtomatik eritib qoplash uskunalariga 
payvandlash kallagi o‘rnatilgan tokarlik dastgohi yoki 
maxsus dastgoh kiradi. Eritib qoplashda kuchlanishi 
30–40 V li o‘zgarmas tok ishlatiladi.
 
1-rasm. Detallarni eritib qoplash usullari. 
Bunda С
в
–08Г–2С (18ХГСА) va Н
п
–20 elektrod simlaridan hamda erigan 
va keramik flyuslardan foydalaniladi (qoplash qattiqligi 28...36 НRC atrofida). 
Masalan, flyus qatlami ostida metall eritib qoplash jarayonining nisbiy tezligini 
quyidagi koeffitsiyent bilan baholash mumkin: 
d
J
K
св
э



065
,
0
3
,
2
, (1) 

---

bu yerda 
К
э
–
eritib qoplash koeffitsiyenti, г/(
r
A

);
d–elektrod simi diametri, mm. 
Eritib qoplash tezligi: 
100





F
J
К
V
э
э
э
, (2) 
bu yerda 
J
э
–электр токи,
F
–hosil bo‘lgan valikning ko‘ndalang qirqim yuzasi, sm
2
; (
d
=1,2…2,0 
mm bo‘lganida 
F
=0,06…0,2 sm
2
); 


– metall choki zichligi, g/ sm
3
. 
Elektrod simini uzatish tezligi: 





2
4
d
J
К
V
э
э
y
. (3) 
Elektrodning mundshtuk uchidan chiqishi va eritib qoplash qadami va 
elektrodning siljish darajasi: 
Н=(10…15) d ; (4) 
S=(2…2,5) d ; (5) 

d
)
7
,
0
...
005
,
0
(


 , (6) 
bu yerda, d–detal diametri, mm. 
Korxonalarda rangli ashyolardan yasalgan detallar kavsharlash usulida 
tiklanadi.