7-mavzu: detallarni payvandlash va eritib qoplash usullarini o‘rganish. Detallarni kavsharlash. Reja

4-rasm. Erigan metall tomchisining oquvchanlik darajasini baholash 
chemasi. 
 
Namlash va yuza tarangligi oralig‘ida o‘zaro bog‘liqlik mavjud (4-rasm). Ular 
ta’sirida erigan metall tomchisi ma’lum chegarada oqish qobiliyatiga ega. Bunday 
oquvchanlik qobiliyatining tenglik shartini 4-rasmda ko‘rsatilgan tomchi uchun 
quyidagicha yozishimiz mumkin: 
2
,
1
3
,
2
3
,
1





Cos 

=0 , (7) 
bu yerdа
3
,
1

- gaz-qattiq jism oralig‘i chegarasidagi yuza tarangligi; 
3
,
2

- suyuqlik-qattiq jism chegarasidagi yuza tarangligi; 
2
,
1

-gaz-suyuqlik oralig‘i chegarasidagi yuza tarangligi; 

-namlash burgachi. 
Yuqoridagi tenglamadan namlash burchagini aniqlaymiz; 
Cos 

= 
2
,
1
3
,
2
3
,
1
/
)
(





=arсCos A. (8) 
bu yerda A-yuzaviy taranglikni hisobga oluvchi koeffitsiyent. 
Ko‘pchilik holatlarda Cos 

qiymatiga namlik koeffitsiyenti deyiladi. Bu 
tenglamadan ko‘ringanidek, yaxshi namlangan paytda pripoy tiklanayotgan 
detallarning g‘adir-budurliklarining ichki tomoniga chuqurroq kirib, uning barcha 
g‘ovaklarini to‘laroq to‘ldirib ikki detalning mustahkam bo‘lishini ta’minlaydi. 
Ishonchli brikma hosil qilish uchun pripoy quyidagi xususiyatlarga ega bo‘lishi 
kerak: 
1.
Briktirilayotgan metall jismlarning yuzalarini yaxshi namlashi kerak, ular 
bo‘yicha pripoy yaxshi yozilishi zarur. 
2.
Erish temperaturasi, asosiy metallning erish temperaturasidan kam bo‘lishi. 
3.
Suyuq oquvchan bo‘lib kavsharlash joyini yaxshi to‘ldirish. 
4.
Yetarli darajada puxta, plastik va qator holatlarida karroziyaga qarshi tura 
olishi zarur. 
Pripoylar.
Ular vazifalariga qarab yumshoq (tez eruvchan), erish temperaturasi 
400
0
С dan kam va qattiq (qiyin eruvchan), erish temperaturasi 550
0
С dan katta 
turlarga bo‘linadi.