7-Mavzu: hajmiy blokli binolar reja: Hajmiy blokli binolarning konstruksiyaviy sxemalari Hajmiy blok turlari
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 2. HAJMIY BLOK TURLARI
Hajmiy blokli binolar tarkibida bloklarni har xil joylashtirish mumkin. Bloklarni tayyorlash qiyin jarayon bo‘lgani uchun, hajmiy bloklarni bir xillashtirish katta ahamiyatga ega. Har xil shakldagi binoning konstruksiyaviy elementlarini o‘zaro birlashtirish, ularni quyish va o‘zaro shaklini joylashtirish bir xillashtirilgan blok turlari uchun bloklarni birlashtirishda standart usullarni ishlab chiqishni talab qiladi. Elementlarni o‘zi uch xilda bo‘ladi: blok-xona; bino eni bo‘yicha blok va blok- xonadon. Blok-xona uzunligi ko‘i bilan 5,5 m va eni 3,5 m bo‘ladi. Uni tayyorlash va tashish (og‘irligi 12 t dan oshmaydi) oddiy. Blok-xonalariga yashash xonalari, oshxona, zinapoya katagi yoki sanitar-texnik xona joylashtiriladi. Bino eni bo‘yicha bloklarga ikkita xona+oshxona (hojatxona bilan); zinapoya+oshxona (hojatxona bilan). Bloklar bino tashqi devor tekisligining to‘rt nuqtasiga tayanadi va kesimli chorcho‘psimon bir oraliqln to‘singa o‘xshab ishlaydi. Bunday tayanish binoni montajini yengillashtiradi, chunki ichki sermehnat va nazorat qilib bo‘lmaydigan tugunlar va birikishlar bo‘lmasligiga erishiladi. Hajmiy elementli blok xonadonlar o‘zida xonadonning hamma xonalari bo‘lishini ta’minlaydi. Bu blok-xonani yiriklashtirilgan variantidir, hajmiy elementlar tirqishi 2 dan 10 sm gacha qilib kuyiladi. Tayanch tugunlaridagi qo‘sh elementlar o‘rnatish detallariga payvandlanib biriktiriladi. Biriktirilgan hajmiy bloklar qatoriga yoki rejada burilib joylashgan tiklangan konstruksiyani tashkil qiladi. Hajmiy bloklarni konstruksiyaviy talablariga elementlarni mustahkamlik, bikrlik, yorilishga chidamlilik talablari kiradi. Konstruksiyaviy tizimda tashqi va ichki devorlar o‘zaro orayopma bikr gardishi bilan biriktiriladi. Blok burchaklarida deformatsiyani kamaytirish maqsadida vertikal zo‘riqishni shift orqali devorga uzatishda qo‘shimcha armaturalarga ega bo‘lgan vertikal va gorizontal qalinliklar o‘rnatiladi. Qalinliklar shuningdek burchaklarda to‘plangan mahalliy zo‘riqishlarni yo‘qotadi. Hajmiy elementlar tayyorlashni texnologiyaga xos xususiyati hajmiy elementni ratsional shaklini izlashdan iboratdir. Bunday shakllar: quvur, besh devorli stakan, besh devorli qalpoq bo‘lishi mumkin. Shuning uchun ular mashinada tayyorlanadigan devorlar hajmiy elementini maksimal sonli qilib tayyorlashga ruxsat beradi. Yotqizilgan stakan xilidagi blok qobirg‘alari bir tekis joylashgan silliq yuzali yuk ko‘taruvchi konstruksiyaga o‘xshab ketadi (3-rasm, a). Qobirgalar orasidagi bo‘shliq qalinligi 50 mm (og‘ir beton) va 60 mm (yengil beton) bo‘ladi. 3-rasm. Qatorli hajmiy blok turlari: a-yotkizilgan stakan; b-qalpoq devori yuk ko‘taruvchi; v- devorlari burchakka tayanadigan qalpoq ; g-stakan; d- alohida yig‘ma elementlardan yig‘ilgan; ye-yig‘ma karkas asosli. Devordan chikib turgan qobirg‘ada radiusi 50 mm li aylana bo‘lishi kerak. Bunday xildagi bloklar ikki, uch va to‘rt tomoni bo‘yicha chiziqli tayanganda qo‘llaniladi. Bunday blok konstruksiyasi material sarfi bo‘yicha tejamli, biroq kamchiliklari bor: blok-panelli sxemada qo‘llash mumkin emas va ochiq o‘rinlar o‘rnatish uchun imkoniyatlar cheklangan bo‘ladi. Blok-panelli binolar uchun yotqizilgan stakan xilidagi blok devor kesimi tekis bo‘lishi mustahkamlik, bikrlik, yorilishga chidamli, tovushdan himoyalash va yong‘inga chidamlilik talablarini aniqlaydi. Shunday xildagi bloklar uchun tashqi devor panellari alohida tayyorlanadi va zavodda yoki qurilish maydonida yig‘iladi. Yotqizilgan stakan xilidagi blokni blok bilan birga qo‘yilib balkon plitasi rafaqli qilib tayyorlanadi. Qalpoq-temirbetondan tayyorlangani hajmiy blokli konstruksiyani eng ko‘p tarqalgani hisoblanadi (3-rasm, b). Qalpoq qoliplash mashinasi uchun eng ratsional shakl bo‘ladi. U quyma besh devori, to‘g‘riburchakli qobiq ko‘rinishida tasavvur qilinadi. Gorizontal yuk ko‘taruvchi element - orayopma plitani qobirg‘asimon pol paneliga o‘rnatish yo‘li bilan o‘ralgan blok hosil bo‘ladi. Blok devorlari chiziqli yoki aniq tayangan bo‘lishi kerak. Qalpoq chiziqli tayanganda qorishmali chokka qo‘yiladi. Bu holda devor nomarkaziy siqilishga ishlaydi. Yuklar yig‘ish (montaj) shartli aniqligi 1 sm ekssentrisitet orqali uzatiladi. Uzun devorlarda bikrlikni oshirish uchun, qalinliklar quyiladi. shuningdek, radius yoki qiya ko‘rinishda burchaklar qalinlashtiriladi. Shift blokka bir butun holda bog‘lanadi. U tekis yoki qobirgasimon bo‘lishi mumkin. Stakan xilidagi blok (3-rasm, g) - tepasi ochiq besh devorli qo‘yilgan qalpoqdir. Uni tubida shift plitasi yo‘q plita bilan tayyorlanadi. Tubidagi plitani yechimi qobirg‘asimon (qobirg‘a pol qalinligiga yashiringan). Bunday yechimni kamchiligi yig‘ish paytida qalpoqni ochiqligi hisoblanadi. Qalpoqlar uchun maxsus inventar qalpoqlar qo‘llaniladi. Hajmiy bloklarni alohida tekis elementlarini payvandlash, yelimlash va boshqa yig‘ish usullari orqali tayyorlanadi. Panel binolarga nisbatan bunday bloklarni qo‘llab qurilgan binolarni yutug‘i blok panellarini zavodda yig‘ish hisoblanadi. Tartibga solingan rejali xonali baland binolarda bunday konstruksiyali bloklarni eng ratsionali qo‘llaniladi. Blok konstruksiyasi qalpoq, stakan, quvur xillari sharoitidan kelib chiqqan holda bir yoki ikki ochiq yuzali bo‘lishi mumkin. Yig‘ma panelli va karkas-panelli hajmiy elementlar quymaliga nisbatan sermehnatli, lekin samarador qurilish materiallardan foydlanish natijasida ularni qo‘llash muhimdir. |