7-modul. Po‘latlarni kimyoviy-termik ishlash. Rеja

I – turda A
1
yoki A
3
dan pastda
, 
II – turda yuqorida qizdiriladi
. I – 
tur rekristallizatsion yumshatish ham deyiladi. Sovutish ham ikki xil: 1. Uzluksiz, 
2. O‘zgarmas temperaturada (izotermik). 

---

Birinchi tur yumshatish: maqsad: sovuqlayin bosim bilan ishlashda hosil bo‘lgan 
ichki kuchlanishlari yo‘qotish, qattiqlikni pasaytirish. (600-727
o
S ichida 
qizdiriladi, ma’lum vaqt ushlab turiladi, sekin sovitiladi.) 
Ikkinchi tur yumshatish: maqsad: donalarni maydalash, barqaror va ancha 
yumshoq struktura olish, dendrit likvatsiyali yo‘qotish (kimyoviy bir xil emasligi). 
Bu tur bir necha xillarga bo‘linadi. 
To‘la yumshatish.
GSE dan 20-30
o
S yuqorida qizdirib sekin sovitiladi. Odatda 
evtektoidgacha va evtektoid po‘latlar yumshatiladi – to‘la; evtektoiddan keyingi 
po‘lat chala yumshatiladi. 
Issiqlayin bosim bilan ishlangan po‘latlarni va quyma po‘latlarni to‘la 
yumshatkanda donalar maydalanadi, ferrit va perlit bir tekis taqsimlanadi. Po‘lat 
quymalarda uchraydigan vidmanshtetteyn struktura (yirik perlit plastinkalari bilan 
ferritning bir-biriga qiya joylashgan yirik plastinkalari (ba’zam ignalari) ham 
mayda donalardan iborat F bilan P ga aylanadi. 
Chala yumshatish:
PSK dan yuqorida qizdiriladi. Perlit qayta kristallanadi, 
evtektoigacha bo‘lgan po‘latlarda Ferrit, evtektoiddan keyingi po‘latlarda tsementit 
o‘zgarmay qoladi. Chala yumshatish asosan evtektoiddan keyingi po‘latlarda 
ishlatiladi. Evtektoidgacha bo‘lgan po‘latlardan prokatlangan va bolg‘alangan 
buyumlargina chala yumshatiladi: perlit qayta kristallanadi, ichki kuchlanish 
yo‘qoladi. 
Sferoidlovchi yumshatish
(donador tsementit hosil qilish): 740-760
o
gacha 
qizdiriladi, ma’lum vaqt tutib turib, sekin sovitiladi. Plastinkasimon tsementit 
sferoidal tsementitga aylanadi: A
c1 
dan yuqorida perlit Austenitga aylanadi, 
ortiqcha tsementit o‘zgarmay qoladi, ya’ni geterogen struktura hosil bo‘ladi. Buni 
kesib ishlash juda oson. Bu usul evtektoiddan keyingi po‘latlarga va legirlangan 
po‘latlarga ishlatiladi. Bu chala yumshatishni bir turi.