8. Mavzu Semenar: Alkogol, tamaki, zaxarli moddalarning odam organizmiga ta’siri. Alkogol (spirtli) ichimliklar

giyoxvandlik
bilan 
toksikomaniya
rivojlanib bormoqda. Toksikomanlarning asosiy 
iste’mol vositalari 
- 
bu tinchlantiruvchi moddalar va ba’zi bir toksik ximiyaviy vositalardir. Ularni 
iste’mol qilish natijasida insonlar o‘zgaradi, eyforiya xolatiga tushadilar, oddiy so‘z bilan 
aytganda, kayf qiladilar. 
Ba’zi bir xolatlarda organizmning zaxarlanishi, undan so‘ng o‘lim xolatlari xam kuzatilmoqda.
Ko‘pgina tran
kvilizator vositalar (seduksen, elenium, tazepam, trioksazin) psixiatrik xastaliklarni 
davolashda qo‘llaniladi. Bu vositalarni qo‘llash vaqtida shifokor nazoratida bo‘lish lozim. Xech 
kim o‘z
-
o‘zidan bu dorilarni iste’mol qilmasligi kerak, chunki organizm o‘rganib qolib, 
bemorni 
giyoxvandlikka olib kelishi mumkin. 
Uzoq vaqt davomida uyqu dorilarini xam iste’mol qilish mumkin emas, chunki ular xam 
toksikomaniyaga olib keladi. 
Keyingi paytlarda Yoshlar orasida toksikomaniya xastaligi keng tarqalmoqda. Ular xar xil 
kimyoviy vositalarni (a
tseton, benzol, toluol va boshqalar) nafas yo‘li orqali xidlab, o‘zlarida 
eyforiya xolati, ya’ni kayf xolatini chaqirishmoqda. Lekin oradan 3
-
4 oy vaqt o‘tishi bilan ularda 
xar xil o‘zgarishlar kuzatilmoqda: aqliy xamda jismoniy ish faoliyatining susayishi
, ruxiy 
xolatning buzilishi, ko‘p uxlash xolati. Nafas yo‘llarida xar xil surunkali kasalliklar rivojlanadi.
Chekish:
Tamaki maxsulotlarini iste’mol qilish inson sog’ligi uchun juda xavfli 
xisoblanadi. Tamaki chekuvchi insonning o’z sog’ligigagina salbiy ta’sir qilib qolmay
,
balki yon-
atrofdagi uni o’rab turgan kishilarga xam zararli xisoblanadi.
Chekish - 
bu zararli va xavfli odat xisoblanadi. Ba’zi bir insonlar chekish aqliy ish 
qobiliyatini oshiradi deb xisoblaydi. Ba’zi olib borilgan natijalar shuni ko’r
satdiki, tamaki bosh 
miya faoliyatiga ta’sir etib, nerv xujayralari faoliyatining susayishiga olib keladi, yana nerv 
tolalarini qo’zg’alish xolatiga keltirish uchun, tamaki iste’mol qilishga to’g’ri keladi.
Filtrli tamaki chekish natijasida xam inson organizmiga 300 dan ortiq zaxarli elementlar tamaki 
tutuni orqali kiradi. Ular orasida xavflilari - katron (smola), nikotin kislotasi, karbonat angidrid va 
boshqalar. 
Zararli moddalar ichida eng asosiy o’rinni katron (smola) egallaydi. Katron tarkibidagi 
zaxarli moddalar inson organizmida saraton kasalligini chaqiradi. Bundan tashqari surunkali 
bronxit xamda «kashanda yo’tali»ni keltirib chiqaradi.
Nikotin - 
eng zaxarli moddalardan biri xisoblanadi. Nikotin organizmda tez qonga so’rilib, 
7 sekund mobaynida xamma organlarga qon orqali yetib boradi. Nikotin - 
o’ta zaxarli modda; 
insonlar uchun o’lim dozasi 
- 50 
mg. 
Bir dona tamaki chekish natijasida organizmga 1 
mg 
nikotin 
moddasi kiradi. 
Foydalaniladigan adabiyotlar r
o‘
yxati 
1.Arziqulov R.U. So
g‘
lom turmush tarzi asoslari. T.; I-II jild. 2005.- 256, 245 bet. 
2.Kolbanov V.V.. Boshlan
g‘ich maktablarda valeologik ta’lim.// J. Boshlang‘ich maktab. №4, 
- 
M.: 1999 y.
3.Safarova D. va boshq. Valeologiya. T.2006.- 196 b.