A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik



Yüklə 6,96 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə56/187
tarix27.04.2023
ölçüsü6,96 Mb.
#107226
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   187
Madraimov A. Manbashunoslik

9.2.2. «Badoyi’ ul-vaqoyi’»
«Badoyi’ ul-vaqoyi’» («N odir voqealar») nom li asar muallifi XV asrning 
oxiri va XVI asrning birinchi yarmida o ‘tgan taniqli adib va olim Zayniddin 
Vosifiy yoki Zayniddin M a h m u d ibn Abduljamildir. U 1485-yili Hirotda 
tu g ‘ilgan. Otasi o ‘ziga tinch va m a ’lumotli kishi b o ‘lib, Sulton Husayn 
mireo saroyida kichik lavozimlardan birida m unshiy yoki voqeanavis bo'lgan.
Z a y n id d in Vosifiy yaxshi o 'q id i, ilohiyot, tarix, adabiyot va b o sh q a
ilm larn i p u x ta egalladi. 16 y o sh id a q a r i n d o s h i va H i r o t n i n g tariqli 
zotlaridan biri b o ‘lgan a m i r S o h ib d o ro n in g y o rd am i orqasida A lisher 
N avoiyning d i q q a t - e ’tiborini q o zo n ish g a m uyassar b o ‘ldi. U 1500— 1502- 
yillari hirotlik nufuzli a m irS h o h v a li k o ‘kaltoshning x onadonida muallimlik 
qildi, 1502— 1507-yillari S u lto n H u say n m irz o n in g o ‘g ‘illaridan F a rid u n
H usaynning kutubxonasida kitobdor m an sa b id a ishladi. 1507—1511-yillari 
Vosifiy S h o h r u h m irzo m adrasasida X u ro s o n d a k o ‘zga k o ‘ringan ilohiyot 
olimi Im o d id d in lb r o h im d a n t a ’lim oldi.
Z a y n i d d i n V osifiy 15 1 1 -yili X u r o s o n d a S a fa v iy la r h u k m r o n l i g i
o ' r n a t i l i s h i va s u n n i y m a z h a b i d a g i m u s u l m o n l a r n i t a ’q ib e t i s h
kuchayganligi tufayli 1512-yilning 17 aprelida b i r g u r u h ruhoniylar sayyid 
S ham siddin Kurti, a m ir H usayn va boshqalar bilan birga M ov aro u n n ah rg a 
keld i va u m r i n i n g o x i r i g a c h a shu m a m l a k a t d a is t i q o m a t qildi. U 
M o v a ro u n n a h r va T u rkistonning k o ‘pgina shaharlari S a m a rq a n d , Buxoro, 
Yassi, S ab ro n , S h o h ru h iy a , T o sh k e n t va b o sh q alarid a istiqom at qildi va 
m u d a rris , im o m , ta rb iy a c h i, m a sa la n , S u y u n c h x o ja n in g kenja o ‘g ‘li 
N avruz A h m a d x o n n in g tarbiyachisi b o ‘lib x izm at qildi, S h o h ru h iy a d a
b o ‘lg an у i 1 lari e s a K eld i M u h a m m a d x o n h u k u m a t i d a q o zi a s k a r
la vozim ida turdi. Vosifiy 1551-yili T o s h k e n td a vafot etdi va m u q a d d a s
m an z ilg o h la rd a n shayx X ovand T o h u r m o z o rig a dafn qilindi.
Z ayniddin Vosifiy o ‘zining «Badoyi’ ul-v aq o y i’» nomli tarix iy -m em u ar 
asari bilan shuhrat q o z o n d i. Asarda 1512— 1532-yillar orasida m uallifning 
X u ro s o n va M o v a r o u n n a h r d a k o ‘rg a n - k e c h ir g a n la r i, o ‘sh a davrdagi 
ijtimoiy-siyosiy vaziyat z o ' r m a h o ra t va yuksak s a n ’at bilan bayon etiladi. 
« B a d o y i’ u l-v a q o y i’»da M o v a r o u n n a h r n i n g XV asrning oxiri va XVI 
asrn in g birinchi yarm id ag i ijtim oiy-siyosiy va m a d a n iy hayotiga oid 
q im m a tli m a ’lu m o tla r k o ‘p. A sar 1538— 1539-yillari yozib ta m o m la n g a n .
«B adoyi’ ul-v aq o y i’», asosan ikki qism dan iborat. U n in g birinchi qismi
90


II b o b b o l i b , u n d a Vosifiyning H ir o td a n 1512-yili q o c h ib kelishidan to
u n in g S h o h ru h iy a g a , Keldi M u h a m m a d x o n saroyiga 1518-yili kelguniga 
q a d a r X u ro so n va T u rk is to n d a b o ‘lib o ‘tg an v oqealarni o ‘z ichiga oladi.
Ik k in c h i q is m d a V o sifiyning m a z k u r x o n s a ro y id a t e z - t e z b o 'lib
tu ra d ig a n adabiy y ig 'in la r haqidagi esdaliklari jo y olgan.
« B ad o y i’ u l-v a q o y i’»ning q o ‘ly o zm a nusxalari keng tarqalgan. Birgina 
0 ‘z R FA S h a rqshunoslik instituti k u tu b x o n a s id a ush b u asarning o ‘n d a n
o rtiq nusxasi s a q la n m o q d a . A sarning ta n q id iy m a tn i S an k t-P e te rb u rg lik
olim A .N .B o ld ire v t o m o n i d a n 1961-yili ikki jild qilib c h o p etilgan. U 
X o r a z m d a 1826 va 1907-yillarda Dilovarxoja va M u h a m m a d A m in t o ‘ra 
t o m o n i d a n o 'z b e k tiliga ta rjim a qilingan. A y rim p a r c h a la r rus tilida 
A . N . B o l d i r e v va V .P .Y u d i n t a r a f i d a n e ’lo n q ilin g a n . « B a d o y i ’ u l-
vaqoyi’»ning ayrim qismlari N .N o r q u lo v to m o n i d a n ta rjim a qilinib, 1979- 
yili n a s h r etilgan.

Yüklə 6,96 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   187




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə