A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik


Florio Benevini elchiligi to ‘g ‘risida manbalar»



Yüklə 6,96 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə66/187
tarix27.04.2023
ölçüsü6,96 Mb.
#107226
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   187
Madraimov A. Manbashunoslik

10.2.9.Florio Benevini elchiligi to ‘g ‘risida manbalar»
S harqqa katta harbiy kuch yuborish va uni qurol vositasi bilan egallash 
harakati P y o tr 1 (1682—1725) davridan boshlab kuchayib ketdi. P y o tr I 
A lek san d r Bekovich-C herkasskiyni m u k a m m a l q u ro llan g an 5000 askar 
b ila n Xivaga, u n i R ossiya h o m iy lig ig a k iritish x u s u s id a x o n b ila n
m u z o k a ra la r olib borish u c h u n yubordi. Aslida bu shu n ch ak i elchilik
102


cm a s, balki xon n i c h alg 'itib , Xiva xonligini kuch bilan b o ‘ysundirishga 
qaratilgan harakat edi. Lekin P y o tr I m aq sad ig a erisha olm adi. Bekovich- 
C herkasskiy ekspeditsiyasi muvafTaqiyatsizlikka uchradi. S h e rg ‘ozixon 
(1715— 1728-yy.) Rossiya p o d s h o s in in g asl niyatini o ‘z vaqtida payqadi 
va A .B ek o v ich -C h erk assk iy ekspeditsiyasini d a f qildi.
S h u n d a n keyin Rossiya Xiva va Buxoro xonliklarini b o 'y su n d irish
payti kelm aganligini, uni o so n lik c h a b o ‘ysundirish m u m k in emasligini, 
ularni hali k o 'p o 'rg a n ish zarurligini angladi.
Rossiya elchilik m ah k am asin in g m a s ’ul xodimi Florio Benevini elchiligi 
sh u n d a y m aqsad bilan O 'r ta Osiyoga yuborildi. S huni h a m aytish kerakki, 
Buxoro va Xivada A.B ekovich-C herkasskiy voqeasidan keyin Pyotr I O 'r ta
Osiyoga katta q o 'sh in yuboradi, d egan xavf-xatar tug'ilgan edi. S h u n in g
u c h u n bo'lsa kerak, A bulfayzxon 1717-yili Rossiyaga elchi yuborib, u 
bilan d o 's to n a va savdo-sotiq aloqalarini o 'rn a tish istagini bildirdi.
Flo rio Benevini u c h u n tu zilg an va 1718-yil 13 iyul kuni P y o tr 1 
tarafidan tasdiqlangan q o 'l l a n m a d a elchiga quyidagi topshiriqlar berilgan:
1) Florio Benevini Buxoro xoni huzuriga po d sh o hazratlarining elchisi 
sifatida boradi. Shu h aq d a uning qo'liga po d sh o hazratlarining Buxoro 
xoni n o m ig a yozilgan m aktubi topshirildi. Elchi P eterburgdan Moskvaga 
qaytib borishi h a m o n o Astraxanga j o 'n a b ketadi. Astraxandan Buxorogacha 
Abulfayzxonning uni A straxanda kutib tu rg an elchisi bilan birga boradi.
2) Florio Benevini A bulfayzxonning elchisiga y o 'ld a o 'z in i tanitm aydi. 
Y o 'ld a , ay n iq sa Buxoro xonligi h u d u d l a r i d a n o 't a y o t g a n d a , h a m m a
yerlarni, xususan bandargohlar, q a l’alar va shaharlam i diqqat bilan k o'zdan 
kechirib boradi.
3) X on bilan u c h ra s h g a n d a uni E ro n va b o sh q a davlatlarning elchilari 
q a to rid a z o ' r h u r m a t va e h tir o m bilan qabul qilinishiga erishsin. P o d sh o
hazrati oliylari u bilan d o 'stlik va s a v d o -so tiq aloqalarini ilgaridan h a m
ziyoda bo'iishini istayotganini xonga m a ’lum qilsin.
4) Buxoroda b o 'lg a n id a , q a n d a y b o 'lm a s in , Buxoro xonligi q a l ’alari, 
q o 's h in i , otliq va piyoda askarlarining u m u m iy soni, ularning q u ro l- 
aslahalari va q a n c h a zam baragi borligini, q o 'sh in id ag i u m u m iy ahvol, 
q a l ’alarning q o 'riq lan ish in i bilib olsin.
5) A bulfayzxonning E ro n shohi va Xiva xonlari bilan m u n o s a b a ti qay 
d a rajad a ekanligini aniqlasin. Xiva xoniga qarshi harbiy ittifoq tuzish 
ta k lif etilsin.
6) B uxoroda q a n d a y tov arlar ishlab chiqariladi va ular qayerlarga olib 
borib sotiladi? Buxoroga dengiz yoki q u ru q lik d a n qaysi yo'l bilan borish 
m u m k in ? B uxoroda qaysi rus tovarlariga ehtiyoj katta? Rossiya bilan
103


savdo-sotiqni kuchaytirish m u m k in m i? M a n a shu m asalalarni aniqlasin.
7) 
A m u d a ry o d a oltin borm i? Buxoro xonini q o ‘riq!ash u c h u n n e c h a
yuz gvardiyachi, yoki q o ‘shin yuborilsa, xon b u n g a rozi b o i a d i ? S huni 
h a m aniqlasin.
H a r ikkila elchilik, B ux o ro x o n in in g R ossiyadan v a tan ig a q aytib 
kelayotgan elchisi va Florio Benevini 1721-yil 6 n o y a b rd a B uxoroga 
yetib oldilar. Florio Benevini va u n in g h am ro h la rin i Buxoroga 10 v e rs t1 
q o lg a n d a y o ‘1 ustida Buxoro to 'p ch ib o sh isi boshliq 50 kishidan iborat 
saroy m ulozim lari kutib oldilar.
Rossiya elchiligi B u xoroda uch yarim yil, 1721-yil 6 n o y a b rid a n to 
1725-yil 8 a p re lig a c h a tu rd i va p o d s h o n in g y u qoridagi to p sh iriq la ri 
b o ‘yicha q im m atli m a ’lu m o tla r t o ‘pladi.
F. Benevini t o ‘plagan m a ’lu m o tla r Rossiya h u k u m a ti, unin g tashqi 
siyosati u c h u n kelajakda q o l kelib qoldi.

Yüklə 6,96 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   187




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə