A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik


I.D .X oxlov elchiligi hujjatlari



Yüklə 6,96 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə63/187
tarix27.04.2023
ölçüsü6,96 Mb.
#107226
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   187
Madraimov A. Manbashunoslik

10.2.6. I.D .X oxlov elchiligi hujjatlari
Ivan D anilovich Xoxlov XVII asrda o 'tg a n iste’dodli rus diplom atidir. 
U n i n g hayoti va fao liy atin i o ‘rg a n g a n yirik rus s h a r q s h u n o s olim i 
N.I.Veselovskiy (1848—1918) keltirgan m a ’lumotlarga k o ‘r a ' , I.D .X oxlov 
asli q o zo n lik b o ‘lib, aslzoda (boyarin) oilasida duny o g a kelgan. U n in g
haqidagi dastlabki m a ’lum ot XVI asrning 90-yillariga tegishli. I.D.Xoxlov 
o 's h a v aq td a o g ‘asi Vasiliy bilan birga, davlat x iz m a tid a b o ‘lgan va 
Q o zo n d ag i o ‘q ch ilar qismiga bosh b o ‘lib turgan. 1600-yili yurtiga qaytib 
ketayotgan Eron elchisi Pirqulibekni Q o z o n d a n Saratovgacha (shaharga 
1590-yili asos solingan) kuzatib q o ‘ygan.
1620— 1622-yiIlari u p o d s h o h n in g farm oni bilan Markaziy Osiyoda, 
Buxoro va Xiva xonliklarida b o ‘ldi. 1622-yil 12 d e k a b r kuni Rossiyaga
1 В е с е л с о в с к и й Н .И . И в а н Д а н и л о в и ч Х о х л о в (р у с с к и й п о с л а н н и к в П е р с и и и 
Б у х а р е в X V II в е к е ) / Ж М Н П , ч. 273. - М .: 1891. - С . 4 8 - 7 2 .
98


q a y tg a n d a n keyin I.D .X o x lo v b ir m u n c h a vaqt M osk v ad a istiqom at qildi
1623-yilning boshlarida u n g a Q o z o n g a qaytishiga ijozat berildi h a m d a
voyevoda O doyevskiyning xizm atida bo'ldi. U ni 1624-yilning 8 dekabrida 
y a n a M oskvaga chaqirib old ilar va Buxoro va Xiva xonliklari haqidagi 
m a ’lu m o tla rn i tartibga solish h aq id a top sh iriq oldi.
I.D .X o x lo v n in g hayotiga oid s o ‘nggi m a ’lu m o t 1629-yilga tegishli. 
O 's h a yili Eron elchisi M u h a m m a d Silibek va E ro n n in g savdo karvonini 
Q o z o n d a n M oskvagacha va M o sk v a d a n Q o z o n g a c h a kuzatib q o 'y g an .
I.D .X o x lo v d a n ikki m u h im hujjat; p o d s h o h n in g m axsus topshirig'i 
(nakaz) va I.D .X o x lo v n in g Buxoro va Xiva xonliklarining ahvoli haqida 
p o d s h o h g a yo zg an axboroti ( С т а т е й н ы й с п и с о к ) qolgan.
Birinchi hujjatda elchilik zim masiga yuklatilgan vazifalar haqida so'z 
boradi. U n in g vazifasi, eng a w a lo , h ar ikki xonlik hukmdorlarini Rossiya 
bilan do'stlashish, savdo va bordi-keldi aloqalarini o'rnatishga ko'ndirish, 
xonlarni Rossiya qudratli davlat ekanligi va uning boshqa nufuzli mamlakatlar 
bilan yaxshi m unosabatda ekanligiga ishontirish, xonliklardagi rus asirlarini 
ozod qilish, har ikkala xonlik o'rtasidagi mavjud munosabatlar, xonliklaming 
Eron, Turkiya va G m z iy a bilan munosabatlari qanday ekanligini aniqlash, 
tabiiy boyliklari va harbiy qudratini aniqlashdan iborat bo'lgan.
I.D .X oxlovning E lchilar m a h k a m a si ( П о с о л ь с к и й npnKa3)ga yozgan 
a x b o r o t i ( С т а т е й н ы й c n n c o K ) g a q a r a g a n d a , u o 'z i g a y u k l a t i l g a n
vazifaning k atta qismini bajargan.
M a sa la n , Im o m q u lix o n o 'z ixtiyoridagi 23 rus asirini o zo d qilgan. 
B oy-badavlat kishilar, a m irla r va savdogarlar qo'lid ag i asirlar xususida 
Im o m q u lix o n elchiga «ularni qidirishga h o z irc h a fursat y o 'q , xizm atkori 
(T o sh k e n t h o k im i T u rs u n x o n ) isyonini b o stirg a n d a n keyin im p e r a to r
janobi oliylarining bu iltimosini bajaram iz va to p g a n la rim iz n i o 'z im iz
yuboram iz», deb v a ’da bergan.
Buxoro va Xiva xonliklarining ichki ahvoli haqida ham I.D.Xoxlov m uhim
m a ’l u m o t l a r t o 'p l a g a n . U n in g m a ’lu m o tla r id a n m a ’lu m b o 'Iish ic h a , 
m am lakat o 'z a ro urushlar iskanjasida qolgan. Balx, Toshkent va Sam arqand 
ustida turgan noiblar markaziy hukumatga bo'ysunishdan bosh tortib, o'zlarini 
mustaqil tutayotganliklari natijasida Buxoro hukum ati kuchsizlanib qolgan.
I.D .X oxlovningguvohlik berishicha, Xiva xonligi bilan E ron o'rtasidagi 
m u n o s a b a tla r h a m o 's h a paytlarda yaxshi b o 'lm a g a n . U , m asalan, yozadi: 
«Urganchliklar shoh Abbos bilan yaxshi m u n o sa b a td a emaslar. (X orazm da 
turgan) x o n z o d a Ilbars qizilboshlarga qarashli O bivardga h u ju m qilgan, 
obivardliklarning otlari va tuyalarini tortib olgan. S h uningdek, 100 odam ini 
asir qilib hay d ab ketgan...»
99



Yüklə 6,96 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   187




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə