A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik

10.2.2. «Risolat ul-avval»
“ Risolat u l - a w a l ” ( “ Birinchi risola” ) nomli kitob muallifi Abu D u la f 
X asrda yashab o ‘tgan adib, sayyoh va g eograf olimdir. U n in g t o ‘la M a s ’ar 
ibn M u h alh il a l- H a z ra jiy al-Y anbuiydir. M a d in a n in g m a s h h u r hazraj 
qabilasiga m an su b b o ‘lib, asli Qizil dengizning port shahri Yanbulikdir.
Abu D u la f X asr bo sh larid a Buxoroga kelgan va sh o ir sifatida N a s r 11 
ibn A h m a d S o m o n iy (tax m . 914—943) xizm atiga qabul qilingan. 942- 
yili B u x o ro d a n q a y ta y o tg a n Xitoy elchilariga h a m r o h b o ‘lib, Sharqiy 
T u rk isto n orqali Xitoy poytaxtiga b organ, u yerd an H in d is to n g a o ‘tgan. 
M u a llif B u x o ro d a n X ito y va H in d isto n g a qilgan safari v a q tid a k o ‘rgan- 
bilganlari h a q id a “ Risolat u l-a v v a l” asarini yozgan.
O lim n in g O zarb a y jo n , A rm a n is to n va E ro n n in g shaharlari va osori 
atiqalari h a q id a “ Risolat u l - u x r o ” ( “ Ikkinchi risola” ) asari h a m E ro n d a
o ‘sha vaq td a yozilgan. U la r d a n ayrim p a rc h a la r Y o q u t H a m a v iy h a m d a
Zakariya ibn iVluhammad Qazviniy asarlari ichida saqlangan. Bu p archalar 
n e m is c h a tarjimasi bilan birga F.V yustenfeld (1942) h a m d a K .Shlyotser 
(1844) t o m o n i d a n c h o p etildi.
A bu D u l a f va u n in g asarlari m a s h h u r s h a rq sh u n o s o lim la r d iq q a t- 
e ’tiborini q o z o n g a n . “ Risolat u l- u x r o ” rus tiliga tarjim a qilingan (1860).
10.2.3. Marko Polo xotiraiari
Y evropalik sayyoh M a r k o Polo (1254— 1324)ning 1271 — 1275-yillari 
M o ‘g ‘uliston va X o n b a liq (X itoy)ga sayohat qilgan. U 17 yil d a v o m id a
X itoyning k o 'p viloyatlarini borib k o 'rg a n . U S a m a r q a n d d a h a m b o 'lg a n
va bu h a q d a m a n a b u m a ’lu m o tla r n i q oldirgan: « S a m a r q a n d katta, 
m a s h h u r shahar. U n d a sarasinlar bilan xristianlar h a m istiqom at qiladilar». 
M a rk o P o lo n in g k ito b id a O ltin 0 ‘rda va C h i g 'a t o y ulusiga qarashli 
sh aharlar, u la rn in g xalqi h a q id a h a m q im m a tli m a ’lu m o tla r keltirilgan. 
U n in g asari 1298-yili yozilgan va bir q a n c h a Y evropa tillariga tarjim a 
qilingan. A sarning ru sc h a nashri 1955 va 1990-yillari a m a lg a oshirilgan.