I3u q ism lar S u lto n M a s ’ud (1 030—1041) davri tarixini o ‘z ichiga oladi va
“ Tarixi M a s ’u d iy ” n o m i bilan m a ’lu m va m a s h h u r.
“Tarixi M a s ’u d iy ” asarid a b o s h q a tarixiy k ito b la rd a n farqli, m u a llif
o 'z i k o 'rg an va ishonchli kishilardan aniqlagan m a ’lu m o tla m i, shuningdek,
h u k u m a t m a h k a m a l a r i d a s a q l a n g a n r a s m iy h u jja tla r a so sid a h a m d a
m aishiy tafsilotlarga h a m a lo h id a e ’tib o r berilgan.
Bu xususiyat asarning daliliy m a ’lum otlarga boyligi, voqealarning keng
va a t r o f l i c h a b a y o n etilishi va n i h o y a t i z o ‘r b a d iiy m a h o r a t bilan
yozilganligi, uni b o s h q a tarixiy asarlard an a lo h id a ajratib turadi.
Kitobda, asosan Sulton M a s ’ud davri G 'a z n a v iy la r saltanati ijtimoiy-
siyosiy ahvoliga keng o 'r in berilgan. B u n d a n tashqari, asarda Safforiylar,
Som oniylar, Saljuqiylar tarixiga oid m u h im m a ’lu m o tla r h a m bor. Ayniqsa,
G ‘aznaviylar bilan X orazm, Saljuqiylar h a m d a Qoraxoniylar davlati o'rtasida
b o ‘lgan siyosiy m u n o sa b a tla r h aq id a q im m a tli m a ’lu m o tla r k o ‘p.
U s h b u asardagi A bu R a y h o n Beruniy hayoti t o ‘g ‘risida tafsilotlar va
u n in g bizgacha yetib k elm a g a n X o r a z m tarixiga oid asaridan l a v h a la r b iz
u c h u n j u d a q im m a tlid ir. C h u n k i , m u a rrix u lu g ‘ v a ta n d o s h im iz bilan
m u l o q o t d a b o 'lg a n , uni yaxshi bilgan va fikrlarini qadrlagan.
“Tarixi M a s ’udiy” asarining forsiy m atnini U. M orley K alkuttada 1861-
yili, T e h r o n d a esa A h m a d Peshavoriy 1886-yili, Said Nafisiy 1941 —1954-
yillari, G ‘ani va Fayoz 1945-yili c h o p etganlar. U n in g arab ch a taijimasi
Q o h ira d a Y ahyo H ashshob va Sodiq N ishot t o m o n id a n c h o p etilgan.
“ Tarixi M a s ’u d iy ” asarining ru sch a tarjimasi ta d q iq o t va z a ru r izohlar
b ilan m a n b a s h u n o s o lim A .K .A re n d s t o m o n i d a n T o s h k e n td a 1962-yili
v a M o s k v a d a 1969-yili e ’lo n q ilin d i. K i t o b n i n g X —X I asr ta rix in i
o 'r g a n u v c h ila r u c h u n m a n b a sifatida a h a m iy a ti j u d a katta.
Dostları ilə paylaş: