A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik


Mavzuni mustalikamlash uchun savollar



Yüklə 6,96 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə141/187
tarix27.04.2023
ölçüsü6,96 Mb.
#107226
1   ...   137   138   139   140   141   142   143   144   ...   187
Madraimov A. Manbashunoslik

Mavzuni mustalikamlash uchun savollar
1. A lish e r N a v o iy n in g tarixga o id q ay si a s a rla rin i bilasiz?
2. «T arixi a n b iy o va h u k a m o » a sa ri n im a g a b a g 'is h la n g a n ?
3. «T arixi m u lu k i A jam » a sa rid a q ay si s u lo la la r h a q id a s o ‘z b o ra d i?
4. « X am sat u l-m u ta lia y y irin » asari k im g a b a g 'is h la n g a n ?
5. « H o lo t Sayyid H asan A rd a sh e r» a sa ri k im to 'g 'ris id a ?
6. « H o lo t P ah lav o n M u h a m m a d » a sa ri m a z m u n in i s o 'z la b b ering.
* U s h b u m a v z u B. A h m c d o v a s a ri g a t a y a n i b yor iti ld i.
205


6 -M A V Z U . S H A Y B O N IY L A R D A V R I M A N B A L A R I
(1501—1602-yillar)
Darsning mazmuni: 
U sh b u d arsd a S h ay b o n iy lar hukm ronligi davrida 
y a ratilg an o ‘z b e k va fors tillaridagi m a n b a l a r t o 'g 'r i s i d a ta la b a la rg a
tu s h u n c h a beriiadi.
Reja:
6.1. Asosiy siyosiy-ijtimoiy voqealar.
6.2. Fors tilidagi m anbalar.
6.3. O 'z b e k tilidagi m anbalar.
Asosiy tushunchalar. 
Shayboniylar davri, xon, imom uz-zamon, xalifat
ul-rahmon.
6.1. Muhim ijtimoiy-siyosiy voqealar
XV 
a s rn in g 8 0 —9 0 - y illa r id a k u c h a y ib k e tg a n ta r q o q lik , x u s u s a n
T o s h k e n t, F a r g 'o n a va H iso rn in g m a rk a z iy h u k u m a tg a itoat q ilm a y
qo'yishi, ayrim am irla rn in g siyosiy nufuzi o 't a kuchayib ketishi va yosh 
T e m u r i y l a r n i n g t o j - u ta x t u c h u n k u r a s h l a r i d a v l a t n i n g i n q i r o z i n i
tezlashtirdi.
1500-yili M u h a m m a d Shay b o n iy x o n (1500—1510) D ashti q i p c h o q
o 'z b e k l a r i g a t a y a n g a n h o ld a M o v a r o u n n a h r , X o r a z m , X u r o s o n va 
Badaxshonni bo'ysundirib, yangi sulola — Shayboniylar davlatiga (1501 — 
1602) asos soldi. Lekin, Shayboniylar m a ’lum darajada iqtisodiy, ijtimoiy 
va madaniy sohada taraqqiyotga erishgan bo'lsalar-da, lekin ular ham mahalliy 
yirik yer-suv egalarining ayrimachilik harakatiga barham bera olmadilar.
S h a y b o n iy x o n h a lo k a t i d a n (1 5 1 0 -y . 1 0 -d e k a b r) s o 'n g u z o q vaqt 
d a v o m id a m a m la k a td a p a ro k a n d a lik va tarqoqlik h u k m surdi.
U b ay d u llax o n vafo tid an (1539) keyin esa M o v a r o u n n a h r d a q o 's h
h okim iyatchilik boshlandi: S a m a r q a n d d a A b d u lla tif S u lto n , B u xoroda 
A bdulaziz S u lto n xon qilib k o 'ta rild ila r (1540—1550).
1551 — 1556-yillari esa mamlakat toj-u taxt d a ’vogarlari Navro'z Ahmadxon, 
Burxon Sulton, Abdullaxon soniy o'rtasida urush maydoniga aylandi.
A bdullaxon soniy 1557-yili Buxoroni egalladi va uzoq d a v o m etgan 
u aish lard an (1557—1582) so 'n g M o v a ro u n n a h rn i birlashtirishdi, T o sh k e n t 
va T u rk isto n n i b o 'y su n d ird i, 1584-yili Badaxshon bilan K o 'lo b n i, 1588- 
yili H irotni egalladi. U davlatni m arkazlashtirdi, lekin uning vafotidan 
(1598-y. 8-fevral) keyin ayirm achilik harakati avj oldi. U n in g o 'g 'li va
206


taxt vorisi A b d u l m o 'm i n n i n g h u k m ro n lig i olti o y d a n (1598-y. f'evral-iyul) 
nariga o'tm a d i. U n d a n keyin xon k o ‘tarilgan M i r m u h a m m a d soniy (1598— 
1601) esa n o m ig a g in a xon hisoblanib, aslida h o k im iy a t nufuzli katta yer 
egalari q o i i g a o ‘tib qoldi. Bu v a q td a q o z o q xonlari va sultonlarining 
M o v a ro u n n a h r ustiga bosqinchilik yurishlari kuchaydi. U la r 1599 va 1600- 
yillari T oshkent, Jizzax, Sam arq an d va M iy o n q o lg ach a bostirib kirib, o 'tro q
aholini ta lo n - ta r o j qildilar. J a n u b d a n esa E r o n h u k m d o rla ri yurtim izga 
tahdid sola boshladilar.
M a n a s h u n d a y bir sharoitda m o v a r o u n n a h r lik yirik yer-suv egalari 
m honiylar va zodagonlar bilan til biriktirib, Jo'jix o n n in g o ‘n uchinchi o ‘g ‘li 
T o ‘qay T e m u r naslidan bo'lgan Y o rm u h a m m a d x o n n i taxtga o ‘tqizdilar. 
Yangi sulola tarixda Ashtarxoniylar (1601 — 1785) n o m i bilan m a s h h u r1.

Yüklə 6,96 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   137   138   139   140   141   142   143   144   ...   187




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə