A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik


Shayboniylar davriga oid qaysi manbalarni bilasiz?



Yüklə 6,96 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə173/187
tarix27.04.2023
ölçüsü6,96 Mb.
#107226
1   ...   169   170   171   172   173   174   175   176   ...   187
Madraimov A. Manbashunoslik

1. Shayboniylar davriga oid qaysi manbalarni bilasiz?
2. “Abdullanoma ” asari muallifi kirn ?
3. “Tarixi Roshidiy” asarini kim yozgan?
4. “Silsilat ul-salotin” asari necha qismdan iborat?
5. “Tarixi ja d id a yi Toshkand” asari mazmunini so'zlab bering?
8 -M A V Z U . C H O R R O S S IY A S I
M U S T A M L A K A C H IL IG I D A V R I M A N B A L A R I
D a r s n in g m a z m u n i: 
T u r k i s t o n o ‘ l k a s i n i n g c h o r R o s s i y a s i
m ustam lakasiga aylanishi, unin g sabablari, m u sta m la k a c h ilik t u z u m in in g
xalqlar boshiga solgan z u lm - u bedodliklari to 'g 'risid ag i tarixiy m a n b a la r
asosiy xususiyatlari, ularning ilmiy a h a m iy a ti talabalarga tu sh u n tirilad i.
Reja:
8.1. Asosiy siyosiy-ijtimoiy voqealar.
8.2. M ahalliy m anbalar.
8.3. Rossiya m anbalari.
8.4. Rasm iy hujjatlar va ushbu dav r to 'g 'risid ag i adabiyotlar.
8.5. T urkiston to 'p la m i.
8.6. T u rk isto n albomi.
Asosiy tushunchalar: 
Chor Rossiyasi, Turkiston o'lkasi, mustamlaka,
oq podshoh, mardikor.
8.1. Asosiy siyosiy-ijtimoiy voqealar
M o v a ro u n n a h rd a g i yirik davlat b o 'lg a n Buxoro va Xiva xonligi X V III 
asrning birinchi y a rm id a E ron shohi N o d irs h o h t a ’sir doirasiga tushdi. 
1753-yili N o d irsh o h n i vasiy sifatida ta n olgan M u h a m m a d R a h im o 'z in i 
Buxoro amiri deb e ’lon qildi va 1920-yilgacha h u k m surgan m a n g 'itla r
sulolasiga asos soldi.
F a r g 'o n a vodiysida yashab tu rg an o 'z b e k qabilalaridan biri m in g lar 
o 'z yetakchisi S h o h ru h b iy n i hokim iyat tepasiga k o 'ta r d ila r va Q o 'q o n
xonligi tashkil topdi.
X IX a s r b o s h i d a M u h a m m a d R a h im x o n avval (1806—1825) m ustaqil 
Xiva xoni sifatida faoliyat ko'rsata boshlaydi. S h u n d a y qilib, X V III oxiri 
X IX a sr b o sh la rid a M o v a r o u n n a h r d a u c h t a m u sta q il davlat faoliyat 
k o 'rsa ta boshlaydi.
247


Rossiya iqtisodiy va harbiy q u d ra tg a erishishi m u n o sab ati bilan u n in g
Q o 'q o n , Xiva xonliklari va Buxoro am irligiga b o 'lg a n m u n o s a b a tid a
istilochilik ruhi u s tu n kelib, XIX asrn in g ikkinchi y a rm id a n o 'lk a n i zabt 
e tis h g a k irish d i. 1860-yili R o ssiy a Q o ' q o n x o n lig ig a q a r s h i e ’lo n
qilinm agan urush boshladi. Polkovnik Mixail C hernyayev 1864-yili Avliyo 
o ta shahri t o m o n yurish boshladi va sh a h a rn i egallab, general darajasiga 
k o 't a r i l d i . 1865-yil M . C h e r n y a y e v T o s h k e n t n i e g a lla d i. 1 866-yili 
M .C h ern y ay ev Buxoro amirligiga qarshi istilochilik harakatlarini boshladi 
va 2 yil d a v o m id a u n in g yarim h u d u d in i egalladi.
Rossiya h u k u m a ti yangi bosib olingan yerlarni boshqarish u c h u n va 
bu h arak atn i d a v o m ettirishni m uvofiqlashtirish u c h u n 1867-yilning 11- 
iyulida T u rk isto n general-gubernatorligini t a ’sis etdi va unin g rahbari 
etib general F o n K a u fm a n n i (1867—1881) tayinladi.
1872-yil oxirlarida harbiy vazir boshchiligiga P eterburgda T u rk isto n , 
O r e n b u r g g e n e r a l - g u b e r n a t o r l a r i va K a v k a z d a g i p o d s h o h n o ib la r i 
ishtirokidagi maxfiy kengashda Xiva xonligini bosib olishga q aro r qilinadi. 
1873-yili m a y oy id a ruslar Xiva shahrini egallaydilar.
Bu esa kuchayib boray o tg an Rossiya davlatining o sonlikcha o 'lk a n i 
o 'z t a ’s ird o irasig a o 'tk azish im konini berdi. 1917-yilgi S a n k -P e te rb u rg d a
y u z b e r g a n O k t a b r t o ' n t a r i s h i R o ssiy a d a v la ti t a r i x i d a S h o ' r o l a r
h u km ronligiga asos soldi.
Bu d a v rd a yuz b e rg a n v o q ealar bir t o m o n d a n o 's h a davr rasm iy 
hujjatlarida m ahaliiy xalq vakillari va rossiyalik m ualliflar t o m o n i d a n
tu rlic h a yoritilgan. M a n a sh uning u c h u n h a r m a n b a alohida o'rganilishi, 
turli t o m o n la r q a r a s h la ri o 'z a r o qiyosiy tahlil qilinishi m aqsadga muvofiq. 
U sh b u dav r voqealari keyingi davr adab iy o tlarid an h a m turlicha talqin 
e tib kelindi. C h u n k i , ularga siyosiy t u z u m tazyiqi j u d a k uchli edi. 
0 ‘z b e k isto n n in g m ustaqillikka erishishi bilan m u sta m la k a davri tarixini 
xolislik va o d ilo n a ta rz d a yoritish im koni yaratildi.

Yüklə 6,96 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   169   170   171   172   173   174   175   176   ...   187




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə