t ə s ə v v ü r y a r a d ı r . X V - X V I ə s r l ə r i n ə l y a z m a l a r ı n ı y al n ı z d ah a
q i y mə t l i X I V ə s r ə l y a z m a l a r ı n d an i s t i f a d ə z a m a n ı k ö mə k ç i
m a t e r i a l k i m i i ş ə c ə l b e t mə k o l ar . Y . E . B e r t e l s ö z ü v ə o n u n
b a ş ç ı l ı q e t d i y i m ə t n ş ü n a s l ar q r u p u d a t ə n q i d i mə t n i n t ə r t i b i
z a m a n ı mə h z b u p r i n s i p i r ə h b ə r t u t u r d u l a r .
N ə h a y ə t , N i z a m i i r s i n i n ə d ə b i y y a t ş ü n a s l ı q v ə m ə t n ş ü n a s l ı q
b a x ı mı n d a n t ə d q i q i ü ç ü n N i z ami p o e t i k d i l i n i n l ü ğ ə t i n i n t ə r t i b
e d i l mə s i n i n b ö y ü k ə h ə mi y y ə t i v a r d ı r . B u l ü ğ ə t i n zə r u r i l i y i n i
Y . E . B e r t e l s d ö n ə - d ö n ə g ö s t ə r m i ş d i . B u z a m a n a l i m q e y d e d i r d i
k i , N i za mi l ü ğ ə t i m e y d a n d a o l m a d ı q ca m ə t n i n h ə t t a ə n s ə y l ə
h a z ı r l a n mı ş v a r i a n t ı d a t ə h r i f l ə r d ə n v ə s u b y ek t i v me y a r l a r d a n
x a l i o l m a y a c a q d ı r .
N i z a m i b e y t l ə r i n i n t ə r k i b i n i n m ü ə y y ə n e d i l mə s i z a ma n ı
r ə h b ə r p r i n s i p k i mi , B e r t e l s " N i za mi mə t n i ü z ə r i n d ə i ş "
mə q a l ə s i n d ə ə s a s e t i b a r ı i l ə X I V ə s r ə l y a z m a l a r ı n ı n ü m u m i
t ə r k i b i n ə a r x a l a n ma ğ ı v ə n a ş i r l ə r ə ş ü b h ə l i g ö r ü n ə n s ö z v ə
i f ad ə l ə r i k v a d r a t m ö t ə r i z ə d ə v e r mə y i mə s l ə h ə t g ö r ü r d ü . X I V
ə s r i n h e ç b i r ə l y a z m a s ı q ə n aə t b ə x ş v a r i a n t v e r mə d i y i h a l d a ,
x r o n o l o j i c ə h ə t d ə n d ah a y e n i ə l y a z m a l a r ı n a b a ş v u r m a q d a
l a z ı md ı r .
Ş ü b h ə s i z k i , N i z a m i p o e m a l a r ı n ı n t ə n q i d i mə t n i ü z ə r i n d ə
ç a l ı ş a r k ə n B e r t e l s i n r ə h b ə r l i y i a l t ı n d a ş ə r q ş ü n a s l a r q r u p u t ə k c ə
ə l y a z m a l a r ı n a d e y i l , h ə m d ə m ö v cu d n ə ş r l ə r ə m ü r a c i ə t e d i r d i lə r .
O n a g ö r ə d ə h ə mi n n ə ş r l ə r i n q ı s a t ə n q i d i x ü l a s ə s i n i v e r mə k
y e r i n ə d ü ş ə r d i .
N i z a m i p o e m a l a r ı n d an ay r ı - a y r ı f r a q m e n t l ə r i n n ə ş r i
c ə h d l ə r i n d ən ə n q ə d i mi n i " As i at i c mi s c e l l a n y " ( K ə l k ü t t ə , 1 7 7 6 )
t o p l u s u n d a g ö r ü r ü k . B u n ə ş r i n mə t n i L . H a y n ı n s o n r a l a r y a z d ı ğ ı
" N i z a m i p o e t a e n a r r a t i o n s e t f a b u l a e p e r s i c e e x c o d i c e n u n c
p r i mu m e d i t a e s u b i u n c t a v e r s i o n e L a t i n a e t i n d i c e v e r b o r u m "
( 1 8 0 2 ) ə s ə r i n i n ə s a s ı n ı t ə ş k i l e t mi ş d i r .
1 8 4 4 - c ü i l d ə i n g i l i s ş ə r q ş ü n a s ı N . B l e n d N i z a m i n i n i l k
p o e m a s ı " S i r l ə r x ə z i n ə s i " n i n o r i j i n a l m ə t n i n i ç a p e t d i r m i ş d i r .
A n c a q t ə ə s s ü f k i , b u n əş r ş a i r i n p o e ma l a r ı n ı n t ə n q i d i mə t n l ə r i
q a r ş ı s ı n d a q o y u l a n t ə l ə b l ə r ə c a v a b v er mi r . B e r t e l s i n f i k r i n c ə ,
b ə z i y e r l ə r d ə h ə t t a mə t n i n q ə t i y y ə n a n l aş ı l ma d ı ğ ı f a k t l ar ı n ı q e y d
e t mə k m ü m k ü n d ü r .
1 8 5 2 - c i i l d ə
ş ə r q ş ü n a s A . Ş p r en g er K ə l k ü t t ə d ə
" İ s k ə n d ə r n a m ə " n i n i k i n c i h i s s ə s i n i n ə ş r e t d i r mi ş d i r . A n c a q b u
n ə ş r d ə q a y n aq l a r g ö s t ə r i l m ə d i y i n d ə n v ə i z a h e d i c i m ü q ə d d i mə n i n
o l ma d ı ğ ı n d a n o n u n ə i n k i a k a d e m i k , h e ç t ə n q i d i m ə t n d ə s a y ma q
o l m a z .
M ə t n ş ü n a s l ı q v ə ş ə r h çi l i k n ö q t ey i - n ə z ə r i n d ə n N i z a m i n i n
b ə z i l i r i k mə t n l ə r i n i n S S R İ E A Ş ə r q ş ü n a s l ı q İ n s t i t u t u n u n
m a t e r i a l l a r ı ü z r ə Y . N . M a r r ı n n ə ş r e t mə s i n i d a h a u ğ u r l u s a y ma q
o l a r . Y . E . B e r t e l s Y . R ı p k a v ə H . R i t t e r i n 1 9 3 4 - c ü i l d ə n ə ş r
e t d i r d i k l ə r i " Y e d d i g ö z ə l " p o em a s ı n ı n m ə t n i n i y ü k s ə k
q i y mə t l ə n d i r i r . T ə r t i b çi l ə r A v r o p a v ə İ s t a n b u l k i t a b x a n a l a r ı n ı n
ə n y ax ş ı ə l y a z m a l a r ı n d an i s t i f a d ə e t d i k l ə r i ü ç ü n X I V ə s r
ə l y a z m a l a r ı n ı n ə n ə n ə l ə r i n i b ə r p a e d ə n b i r mə t n y a r at m a ğ a n a i l
o l mu ş d u l a r . O n l a r ı n i s t i f ad ə e t d i k l ə r i ə l y a z m a l a r a r a s ı n d a d a
X I V ə s r i n n ü s x ə l ə r i v a r d ı r . B e r t el s b u n u n ə z ə r d ə t u t a r aq y a z ı r d ı :
" N i z a m i ə s ə r l ə r i n i n ş ər q ş ü n a s l a r ı n i x t i y a rı n d a o l a n b ü t ü n
n ə ş r l ə r i a r a s ı n d a y a l n ı z " Y e d d i g ö z ə l " i n P r a q a n ə ş r i
mə t n ş ü n a s l ı q e l mi n i n t ə l ə b l ə r i n ə c a v a b v e r i r v ə c i d d i
t ə d q i q a t l a r ı n ə s a s ı n d a d u r a b i l ə r . " ( 9 3 , s . 4 5 8 ) P r aq a n ə ş r i
d e y ə r k ə n Y . R ı p k a v ə H . R i t t e r i n iş i n i n ə zə r d ə t u t a n Y . E .
B e r t e l s N i z a m i mə t n l ə r i n i n q al a n b ü t ü n n ə ş r l ə r i n i n c i d d i e l m i
Dostları ilə paylaş: |