e d i r ə m k i , b ə d i i n ə s r l ə e d i l m i ş , o r i j i n a l ı n m ə n a s ı n ı d ə q i q v e r ə n
v ə N i z a m i s ə n ə t k a r l ı ğ ı n ı n e c a z l a r ı n ı a ç a n ş ə r h l ə r l ə t ə c h i z
o l u n m u ş f i l o l o j i t ə r cü mə l ə r i n h ə y a t a k e ç i r i l mə s i d a h a zə r u r i d i r . "
( 9 3 , s . 2 3 ) Y . E . B e r t e l s i n rə h b ə r l i y i a l t ı n d a S S R İ E l m l ə r
A k a d e m i y a s ı n ı n Ş ə r q ş ü n as l ı q İ n s t i t u t u n d a y e r i n ə y e t i r i l m i ş
n ə s r l ə ( f i l o l o j i ) t ə r cü m ə mə h z b u mə q s ə d i n h ə y a t a k e ç i r i l mə s i
y o l u n d a i r ə l i a t ı l mı ş n ə h ə n g ad d ı m k i m i q i y mə t l ə n d i r i l mə l i d i r .
Y u x ar ı d a a r t ı q q e y d e d i l d i y i k i m i , b u t ə r c ü mə n i n ə s a s ı n d a
V ə h i d D ə s t g i r d i n i n T e h r an n əş r i d u r m u ş , a n c a q i ş p r o s e s i n d ə
d ə q i q l ə ş d i r mə l ə r a p a r m a q ü ç ü n b aş q a ə l y a z m a l a r ı n d an d a
i s t i f a d ə e d i l mi ş d i . T ə r c ü mə ç i l ə r N i za m i d i l i n i n zə n g i n l i y i n i
b ü t ü n d ə q i q l i y i v ə o b r a z l ı l ı ğ ı i l ə v er mə y ə c ə h d g ö s t ə r mə k l ə
y a n a ş ı , r u s o x u c u s u n a a n l a ş ı l ma z o l a n n i t q v a h i d l ə r i n i n k al k a
e d i l mə s i n d ə n d ə q a ç m a ğ a ç a l ı ş mı ş d ı l ar .
R u s d i l i n ə t ə r c ü m ə i l ə y a n a ş ı , B a k ı d a N i z a m i p o e m a l a r ı n ı n
v ə l i r i k a s ı n ı n t a m mə t n i n i n A z ə r b a y c a n d i l i n ə m ə n s u r t ə r c ü mə s i
d ə h a z ı r l an m ı ş d ı . B u mə n s u r t ə r c ü mə l ə r i n h ə r i k i s i s o n r a d an
mə n z u m t ə r cü m ə l ə r ü ç ü n ə s a s r o l u n u o y n a m ı ş d ı . Hə mi n i ş i
ü mu mi l ə ş d i r ə n B e r t e l s y a z ı r d ı : " D e m ə k o l ar k i , s o n i l y a r ı m d a
s o v e t al i ml ə r i t ə r ə f i n d ə n N i z am i n i n p o e t i k i r s i n i n t ə r c ü mə s i
s a h ə s i n d ə o q ə d ə r ç o x iş g ö r ü l m ü ş d ü r k i , ş ə r q ş ü n a s l ı q ö z ü n ü n
ə s r y a r ı ml ı q m ö v c u d l u ğ u d ö v r ü n d ə b u q ə d ə r i ş g ö r ə b i l mə mi ş d i . "
( 9 3 , s . 2 3 )
B e l ə l i k l ə , B e r t e l s v ə o n u n r ə h b ə r l i k e t d i y i t ə r cü mə ç i l ə r
q r u p u s o n r a k ı ə d ə b i y y a t ş ü n a s l ı q t ə d q i q l ə r i ü ç ü n n i za mi ş ü n a s
a l i ml ə r ə m ö h k əm b a z a y a r a t m ı ş o l d u . N i z a mi ə s ə r l ə r i n i n r u s v ə
A z ə r b a y c a n d i l l ə r i n ə d ə q i q , o b r a z l ı , e y n i z a m a n d a e l m i t u t u m l u
t ə r c ü mə l ə r i o l ma d a n ş a i r i n y a r a d ı l ı c ı ğ ı n ı n u ğ u r l u mə n z u m
t ə r c ü mə l ə r i h aq q ı n d a d an ı ş ma ğ a b e l ə d ə y mə z d i .
2 . 7 . Y . E . B e r t e l s i n m ə t n ş ü n a s l ı q f ə a l i y y ə t i
Y . E . B e r t e l s N i z a m i m ə t n l ə r i n i n t ə k c ə t ü k ü t ü k d ə n s e ç ə n
ş ə r h ç i s i d e y i l , h ə m d ə b u s a h ə d ə g ö r k ə m l i mə t n ş ü n as i d i .
B e r t e l s i n n i z a m i ş ü n as l ı q a r aş d ı r m a l a r ı n d a mə t n i n h ə q i q i l i y i
m e y a r ı n a mü h ü m r o l a y r ı l ı r , a l i m ş a i r i n ə s ə r l ə r i n i n e l ə b i r
mə t n i n i a x t a r ı r k i , s o n r ak ı k a t i b l ə r o n u d a h a a z t ə h r i f e t m i ş
o l s u n l a r . B u z a m a n Y e v g e n i E d u a r d o v i ç t ə ə s s ü f l ə q e y d e d i r d i k i ,
m o n q o l h ü c u m l a r ı n a q ə d ə r k ö ç ü r ü l m ü ş ə l y a zma l a r b i z ə g ə l i b
ç a t m a mı ş d ı r . B u n a g ö r ə d ə mə t n ş ü n a s l a r ə n y a x ş ı h a l d a X I V
y ü zi l l i y i n d ö v r ü m ü zə q ə d ə r g ə l i b ç a t m ı ş a z s a y l ı ə l y a z m a l a r ı i l ə
k i f a y ət l ə n mə l i o l u r d u l a r .
L e n i n q r a d k i t ab x an a l a rı n d a N i z a m i ə s ə r l ə r i n i n b i r n e çə
k ö çü r ü l mə t a r i x i mə l u m o l a n ə l y a z m a s ı v a r i d i k i , o n l a r d an b i r i
X I V , b eş i X V , y e d d i s i i s ə X V I ə s r ə a i d i d i . B u ə l y a z m a l a r ı P a r i s
M i l l i K i t a b x a n as ı , O k s f o r d d a k ı B o d l e a n k i t a b x a n a s ı ə l y a z ma l a r ı
i l ə m ü q a y i s ə e t d i k d ə n s o n r a B e r t e l s b u n ə t i c ə y ə g ə l m i ş d i k i ,
b ə z ə n d a h a s o n r a k ı ə l y a z ma l a r d a i n t e r p o l y a s i y a l a r – s o n r a d an
e d i l mi ş ə l a v ə l ə r v ə t ə h r i f l ə r d ah a a z o l u r v ə o n l a r q ə d i m t a r i x l i
ə y l a z m a l a r ı n a n i s b ə t ə n d a h a d ə q i q mə t n ə m a l i k o l u r l a r .
P a r i s M i l l i K i t a b x an a sı n d a k ı ə l y a z ma ( S u p l e me n t P e r s an .
1 8 1 7 ) 6 r ə c ə b 7 6 3 - c ü ( 1 m a y 1 3 6 2 ) i l d ə Ə h mə d i b n - ə l - H ü s ey n
i b n S a n t ə r ə f i n d ə n k ö çü r ü l m ü ş d ü r . B ə z i q ü s u r l a r ı n a b a x m a y a r a q ,
b u m ə t n d e mə k o l a r k i , N i z a m i " Xə ms ə " s i n i n ə n y a x ş ı
ə l y a z m a s ı d ı r .
O k s f o r d d a k ı B o d l e a n k i t a b x a n a s ı ə l y a z m a s ı ( O u s e l ey , 2 7 5 )
7 6 6 - c ı i l i n ş ə v v a l a y n ı d a ( i y u l 1 3 6 5 ) k ö çü r ü l mü ş d ü r . B ə z i
a r t ı r m a - ə l a v ə l ə r i v ə y a n l ı ş l ı q l a r ı o l ma s ı n a b a x m a y a r a q , b u
Dostları ilə paylaş: |