A b u z ə r b a ğ I r o V y. E. B e r t e L s V ə a z ə r b a y c a n ə d ə b I y y a t I
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
g ü zg ü s ü n d ə k i ə k s i n i n i s l a m ş a i r i t ə r ə f i n d ə n q a v r an ı l m a s ı n ı v ə b ə d i i t ə q d i m i n i g ö r ü r ü k . M ə h z b u n a g ö r ə N i z a m i q ə h r ə m a n ı ə n y ü k s ə k i n s a n mə z i y y ət l ə r i n ə – mü d r i k l i k , k ə ş f l ə r ə v ə t i l s i m l ə r ə c a n a t a n y o r u l m a z r u h , c ə s u r l u q , m ə r d l i k v ə ə d al ə t k i mi s i f ə t l ə r ə ma l i k d i r . N i z a m i p o e m a s ı n d a İ s k ə n d ə r mə n ə v i y ü k s ə l mə mə r h ə l ə l ə r i n d ə n k e ç i r . B u n l a r m ü ə y y ə n m ə n a d a s u f i " d a y a n a c a q l a r ı n a - mə q a ml a r ı n a " u y ğ u n g ə l i b , s o n n ə h ay ə t d ə p e y ğ ə m b ə r l i k d ə r ə c ə s i n ə q ə d ə r y ü k s ə l i r . İ s k ə n d ə r o b r a z ı n ı n k e ç d i y i b u mə n ə v i y ü k s ə l i ş y o l u b i r ç o x cə h ə t d ə n s u f i m i s t i s i zm i n i n tə s i r i n i ö z ü z ə r i n d ə g ə z d i r i r . E l ə m a k e d o n i y a l ı f a t e h i n ö z ü d ə i n s a n ö v l ad ı n ı n ç a t a b i l ə c ə y i ə n y ü k s ə k " r u h a n i d a y an a c a ğ a " y e t i ş mi ş s u f i - d ə r v i ş i x a t ı r l ad ı r . N i za mi ö z ü p o e m a d a b u n a i ş a r ə e d ə r ə k y a z ı r : M ə n a d l ı - s a n l ı l ar ı n a d ı n a f a l a ç d ı m , O n u n ə f s a n ə s i ü ç ü n h a n s ı b i r g ü z g ü y ə b a x d ı m s a , İ s k ə n d ə r i n x ə y a l ı o n d a ca n l a n d ı . ( 1 4 6 , s . 4 8 ) P o e m a b i r ç o x y e r l ə r d ə d i d ak t i k v ə f ə l s ə f i r i c ə t l ər l ə mü z ə y y ə n e d i l i r k i , b u d a ə s ə r d ə t ə s v i r e d i l ə n i n s a n ş ə x s i y y ə t i n i n r u h a n i y ü k s ə l i ş i n i g ö s t ə r mə k ü ç ü n s e çi l ə n b ə d i i v a s i t ə l ə r d ə n b i r i k i mi q i y mə t l ə n d i r i l ə b i l ə r . H ə l ə i l k d i d a k t i k - f ə l s ə f i r i c ə t l ə r d ə n b i r i n d ə – " H a t i f i n N i z a m i y ə t ə l i m v e r mə s i h a q q ı n d a " a d l ı h i s s əd ə o x u c u n u n g ö zü q a r ş ı s ı n d a s u f i p e y ğ ə m b ə r i , y o l d a n a z mı ş l a r a y o l g ö s t ə r ə n , q ə r i b l ə r ə s i m s a r d u r a n y a ş ı l g e y i ml i X ı z r ı n o b r az ı c a n l a n ı r . X ı z r ü z ü n ü N i z a m i y ə t u t a r aq b e l ə mü d r i k n ə s i h ə t v er i r : E y ü l v i s ə n ə t q as i d i , s ə n d ə Y e l k i mi d ü n y an ı n b a ş ı n a d o l a n m a . G ö v h ə r ç ı x a r ar k ə n ö z b a l t a n ı i t i l ə , Ş e i r g ə l i n i n ə ş ə k ə r - n o ğ u l s a ç . S ə n İ s k ə n d ə r mə d ə n i n d ə n g ö v h ər ç ı x a r , İ s k ə n d ə r ö z ü o g ö v h ə r i a l m a ğ a g ə l ə r . D ü n y a h ö k m d a r ı o g ö v h ə r ə m ü ş t ə r i g ə l ə r , T e z l i k l ə s ə n i n i ş i n g ö y l ə r ə q a l x ar . ( 1 4 6 , s . 4 8 ) N i z a m i ə s ə r l ə r i n i n f i l o l o j i t ə r cü mə s i n ə b a ş l a r k ə n , B e r t e l s , t ə b i i k i , ş a i r i n ə s ə r l ə r i n i n b aş q a , o s ı r a d a n A v r o p a d i l l ə r i n ə t ə r c ü mə l ə r i n i d ə n ə zə r d ə n k e ç i r m i ş , u y ğ u n m ü q a y i s ə l ə r a p a r mı ş d ı . X ü s u s i h a l d a , C . A t k i n s o n u n 1 8 3 6 - c ı i l d ə i n g i l i s d i l i n d ə n ə ş r o l u n m u ş " L e y l i v ə M ə c n u n " t ə r c ü mə s i n i B e r t e l s q e y r i - d ə q i q v ə b ə z i y e r l ə r d ə y a n l ı ş t ə r c ü m ə a d l a n d ı r mı ş d ı . K a z a n u n i v e r s i t e t i n i n p r o f e s s o r u F . E r d m a n ı n t ə r c ü mə l ə r i n i , o s ı r a d a n İ s k ə n d ə r i n r u s l a r l a mü h ar i b ə e p i zo d u n u n t ər c ü mə s i n i x e y i r x ah n i y y ə t l i i ş l ə r s ı r a s ı n d a s a y s a d a , l ak i n y ü k s ə k p e ş ə k a r ə s ə r h es a b e t mə mi ş d i . T ə d q i q at ç ı b u b a r ə d ə y a z ı r : " E r d m a n ı n ə l i n d ə s ə k k i z y a x ş ı ə l y a z m a s ı o l d u ğ u n a b a x m a y a r a q , X I I ə s r Z a q a f q a z i y a p o e z i y a s ı i l ə t a n ı ş o l m a d ı ğ ı n d a n , mə t n d ə v ə t ə r c ü mə d ə e l ə y a n l ı ş l ı q l ar a y o l v e r mi ş d i k i , b u n u h e ç t ə z ə b a ş l ay an ş ə r q ş ü n a s d a e t m ə z d i . " ( 9 3 , s . 4 0 0 ) İ s t ə r İ . X a r t ı n f a r s p o e z i y a s ı ö r n ə k l ə r i t o p l u s u n d a n ə ş r o l u n m u ş N i z a m i p o e m a l a r ı n d an f r aq m e n t l ə r i n a l ma n d i l i n ə t ə r c ü mə s i n i , i s t ə r s ə d ə İ . P i d d zi n i n İ r an ə d ə b i y y a t ı t ar i x i o ç e r k l ə r i n d ə ö zü n ə y er a l mı ş i t a l y a n c a t ə r c ü mə l ə r i B e r t e l s q a f i y ə p ə r d a z l ı q c ə h d l ə r i k i mi q i y mə t l ən d i r mi ş v ə b u n l a r ı c i d d i e l m i ə h ə mi y y ə t i o l m a y a n n ü m u n ə l ə r ad l an d ı r mı ş d ı r . K . U i l s o n u n t ə r c ü mə l ə r i h a q q ı n d a d a B e r t e l s o q ə d ə r y ü k s ə k f i k i r d ə d e y i l d i r . U i l s o n t ə r c ü mə z a m a n ı t ə n q i d i mə t n d ə n i s t i f a d ə e t mə d i y i n ə g ö r ə , o n u n t ə r c ü mə s i c i d d i d ə y i ş i k l i k l ə r v ə ə l a v ə l ə r , b i r ç o x mi s r a v ə b e y t l ə r d ə d ə q i q l ə ş d i r mə l ə r t ə l ə b e d i r . B e r t e l s N i z a m i p o e m a l a r ı n ı n r u s d i l i n ə t ə r c ü mə l ə r i n i d ə t ə h l i l e t mi ş , " X o s r o v v ə Ş i r i n " d ə n ( Y . D u n ay e v s k i ) v ə " L e y l i v ə M ə c n u n " d a n ( A . Q l o b a ) t u t m u ş A . Y . Q r u z i n s k i v ə Q . M . P t i s ı n ı n mə n z u m t ə r cü mə l ə r i n ə q ə d ə r ö r n ə k l ə r i n ə z ə r d ə n k e çi r mi ş d i r . A . Y . Q r u z i n s k i n i n " Y e d d i g ö zə l " p o ema s ı n ı n n o v e l l a l a r ı n d an b i r i n i n r u s d i l i n ə t ə r c ü m ə s i h a q q ı n d a r ə y i n i B e r t e l s 1 9 2 3 - c ü i l d ə " V o s t o k " j u r n a l ı n d a ç a p e t d i r m i ş d i r . B u r ə y d ə Y . E . B e r t e l s A . Y . Q r u z i n s k i n i n t ə r c ü mə s i n d ə o b r a z l a r ı n k a s ad l ı ğ ı n ı , q a f i y ə l ə r i n b a y a ğ ı l ı ğ ı n ı v ə t ə r c ü m ə n i n q e y r i - d ə q i q l i y i n i q e y d e t m i ş d i r . B e r t e l s b u b ax ı m d a n c i d d i n a r a h a t lı ğ ı n ı b i l d i r i b d e y i r d i k i , N i z a m i y a r a d ı c ı l ı ğ ı i l ə t a n ı ş o l ma y a n o x u c u el ə g ü ma n ed ə c ə k d i r k i , " b ö y ü k ş a i r i n p o e m a s ı n d a b ay a ğ ı o b r a z l a r q a y n aş ı r , h a l b u k i b ü t ü n b u n l a r t ə r c ü mə ç i n i n g ü n ah ı d ı r . " ( 9 4 , s . 1 4 3 - 1 4 4 ) N ə t i c ə d ə t ə d q i q a t ç ı b e l ə b i r q ən a ə t ə g ə l i r d i k i , s a d a l a n a n t ə r c ü mə l ə r i n h a mı s ı – o r i j i n al ı n p ar l aq o b r a zl a r ı n ı n s o l ğ u n v ə t u t q u n ə k s i n d ən b a ş q a b i r ş e y d e y i l d i r . A n c a q b u n u n l a b e l ə , Y e v g e n i E d u ar d o v i ç b e l ə b i r f ak t ı d a i n k ar e t mi r d i k i , N i z a m i G ə n c ə v i ə s ə r l ə r i n i n mə z mu n d ə r i n l i y i n i v ə f o r m a k a m i l l i y i n i a n c a q e l ə b i r ş a i r v e r ə b i l ə r k i , i s t e d a d c a " G ə n c ə d a h i s i n ə " y a x ı n l a ş a b i l s i n . U y ğ u n o l a r a q , B e r t e l s n i z a m i ş ü n as l ı ğ ı n b i r i n c i d ə r ə c ə l i v ə z i f ə s i n i i d e a l m ə n z u m t ə r c ü m ə l ə r i n d e y i l , i l k n ö v b ə d ə d ə q i q v ə a d e k v a t f i l o l o j i t ə r c ü m ə l ə r i n h a z ı r l a n m a s ı n d a g ö r ü r d ü . A l i m b u b a r ə d ə y a z ı r d ı : " U ğ u r l u a l ı n d ı ğ ı h a l d a q i y mə t l i b ə d i i ə s ə r o l a b i l ə c ə k mə n z u m t ə r c ü mə l ə r i n z ə r u r ə t i n i i n k a r e t mə d ə n , m ə n b e l ə h e s a b Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|