A n a r əsərlər I hekayələr, povestlər

 419 

Feyzulla dayıgilin teatrında təzə teatr çıxardacaqlar. Deyirlər 

bir qiyamət  şeydir, biletçün baş yarırlar. Deginən deyir 

Feyzulla dayı bizə  də bilet gətirsin. Elə  mən də  sən deyəni 

dedim. Dedim Feyzulla dayı çox utancaq kişidir. Ağız açıb 

bilet-zad tapan deyil, tapan elə Həcər xalaya tapar da... qaragün 

evdən bayıra çıxmır. 

Həcər qıpqırmızı  qızardı. Anaxanım görməsin deyə, aşağı 

əyildi, guya yerdən nəsə götürəcəkdi. Sonra başını qaldırıb:  

–Mənim özümün teatrla o qədər aram yoxdur, — dedi, —

çavanlıqda o qədər baxmışam ki, ömürlük bəs eləyib. Yoxsa 

getsəm, niyə tapmır.  İstəsəm hər axşam gedərəm. O tası ver 

bura, zəhmət olmasa. Ay sağ ol... İntəhası  mənimki 

televizordur, oturub rahat baxıram özümçün. 

–Yox, demə, teatrın öz yeri var. Televizora sən baxırsan, 

amma teatrda həm sən baxırsan, — o, Həcərə göz vurdu, güldü, 

— həm də  sənə baxırlar, ay Həcər bacı. Geyinib-kecinirsən, 

sırğadan, üzükdən nəyin var taxırsan, çıxırsan beş adam içinə. 

Ürəyivə ayrı şey gəlməsin ha, Həcər bacı, bilet-zad istəmirəm. 

Lazım olsa deyərəm qardaşım oğluna,  əlli yerdən tapar. Belə, 

söz gəlişi dedim... Bazara gedirəm. Bir şey lazımdır, alım 

səninçün. Yaxşı ləpə qoz var... Beş kilo aldım. Bayramqabağı 

tapılmayacaq. Bir şey lazımdırsa, düzünü denən. 

–Yox, yox, sağ ol. Səhər özüm getmişdim.  

 

Tamaşanın müzakirəsi, qızğın keçirdi. Çıxış eləyənlərin 

əksəriyyəti quruluşu bəyənir, yüksək qiymətləndirir, xırda-

mırda kəm-kəsirləri qeyd edirdilər. 

Kəbirlinski də başqa aktyorlar kimi səhnə libasını, qrimini 

soyunub, gəlib bir qıraqda oturmuşdu. 

Axıra yaxın eynəkli cavan bir oğlan söz aldı. Feyzulla onu 

tanımırdı,  Əlikram pıçıldadı ki, teatr tənqidçisidir, Moskvada 

qurtarıb təzəcə gəlib, özü də filankəsin oğludur. 

Kəbirlinski: 

–Maşallah, — dedi, — vallah belə cavanları görəndə adamın 

---

 420 

ürəyi dağa dönur, görürsən necə bulbül kimi ötür. Millətimizin 

ümidi bunlaradır. 

Gənc tənqidçi: 

–Mən bir məsələyə  də toxunmaq istəyirəm, —dedi, —

kötüklər məsələsinə, — burada o, kiçik bir pauza verdi. 

Salonda bir hərəkət, bir pıçıltı  gəzdi: "Necə? Kimlər? Nə? 

Nələr? Kötüklər". 

Gənc tənqidçi güclə sezilə biləcək bir məmnunluqla bu 

pıçıltının susmasını gözlədi, camaatı bir az da intizarda 

saxlayıb: 

–Bəli, bəli, kötüklər, — dedi. — O kötüklər ki, inkişaf 

yolumuza yıxılıb bizi irəliləməyə qoymurlar. Bağışlayın, mən 

bir az sərt, kəskin danışıram, amma axır əvvəl bu məsələyə son 

qoymaq lazımdır. —O, qrafindən stəkana su töküb, bir stəkan 

içdi və təmkinlə davam elədi, — ayrı-ayrı adamlara yazığımız 

gəlir, amma sənətimizə yazığımız gəlmir, ayrı-ayrı  şəxslərin 

qeydinə qalırıq, amma səhnəmizin qeydinə qalmırıq, ayrı-ayrı 

qocamanların — "qocaman" sözünü açıq iztehzayla dedi, — 

bəli, ayrı-ayrı qocamanların hörmətini saxlayırıq, amma 

işimizin, peşəmizin hörmətini saxlamırıq. 

O, yenə pauza verdi, yenə camaatı intizarda qoydu, görəsən 

kimi deyir, çoxunun ürəyi gup elədi, görəsən ad çəkəcəkmi, ya 

elə belə ümumi sözlər deyir. Əgər ümumi mücərrəd 

danışırdısa, hamı bu doğru fikirlərlə razılaşacaq, hamı  şərik 

çıxacaq, hamı bərkdən əl çalacaqdı. 

Gənc münəqqid: 

–Bax, məsələn, götürək bu günkü tamaşanı, — dedi. —

Zövqlə  işlənmiş müasir tamaşadır. Brext teatrının səmərəli 

təsiri duyulur. Rejissor, rəssam işi təqdirəlayiqdir. Cavad 

Cabbarov yadda qalan obraz yaradır. Amma bir aktyor 

görürsən kobud, biçimsiz oyunuyla, bütün ansamblı pozur,  

təəssüratı xarablayır. Mən e... — əlindəki kağıza baxdı, — e… 

Kəbirlinskini nəzərdə tuturam. Gərək ki, Siyavuş müəllim, o, 

tamaşada üçcə  kəlmə söz deyir… E… bu qoca, bu gecə, bu, 

---

 421 

ocaq? 

Siyavuş yorğun gözlərini qaldırıb: 

–Bəli, — dedi. 

–Aha. Amma bu sözləri bir kökdə, bir tərzdə deyir ki, adam 

təəccüb edir, bu adam səhnəyə hardan və necə gəlib. Və ikinci 

sual: bu və bunun kimi adamlar səhnəmizdən necə  və haçan 

gedəcəklər. Haçan səhnəni tərk edib çoxdan layiq olduqları 

qanuni istirahətə gedəcəklər. 

"Qanuni istirahət" sözlərini deyəndə hamı gülüşdü. 

Münəqqid də xəfifcə gülümsünüb davam etdi: 

–Bu, xırda məsələ deyil. Mən bayaq Siyavuş yoldaşla bu 

barədə danışdım. Deyir, yazıqdır, necə atım bayıra. Yoldaş 

Siyavuş, bir nəfərə yazığınız gəlir, amma teatra, sənətə, 

nəhayət tamaşaçıya yazığınız gəlmir. Bilirsinizmi bu nədir? 

Xırda humanizm. 

Siyavuş yerdən: 

–İrisi hansıdır? — dedi.  

Münəqqid: 

–Bəli, bəli, — dedi, — xırda humanizm, mən deyərdim 

burjua humanizmi. 

–Sən direktor olanda çıxardarsan, — deyə Siyavuş yenidən 

replika atdı. 

Kimsə güldü. 

Gənc münəqqid pərtləşdi, amma pərtliyini biruzə vermədi, 

dərhal özünü ələ aldı: 

–Yox, liberallıq lazım deyil, — dedi və yerinə keçdi. 

İclasın sədri: 

–Deməli, tamaşanı  qəbul edirik, — dedi. — Göstərilən 

nöqsanları da yoldaşlar işləyib düzəldərlər. 

Salondakılar  əl çaldılar və yerlərindən durdular. Bir-bir 

yanaşıb Siyavuşu, Cavadı, rəssamı təbrik edirdilər. 

Əlikram: 

–Gördün də, — dedi — dəysin dədəsinə.  

Kəbirlinski: 

---

 422 

–O papurusundan görüm, —dedi.  

–Sən ki, çəkən deyilsən. 

–Hərdən-birdən çəkirəm. 

Foyeyə çıxdılar. 

Foyedə  gənc münəqqid Siyavuşla və  rəssamla dayanıb nə 

barədəsə  qızğın mübahisə edirdilər. Kəbirlinski bir qıraqda 

sütuna söykənib dayanmışdı, onlara baxırdı. Sözlərini 

eşitmirdi, amma görürdü ki, nə isə çox odlu-odlu danışırlar. 

Kəbirlinski onlara baxır və qeyri-ixtiyari zövq alırdı — üçü də 

cavan, gözəl-göyçək idi, səliqə  və  dəblə geyinmişdilər. 

İstedadlı, ağıllı-kamallı idilər, bütün ömürləri,  şöhrətləri də 

hələ qabaqda idi. Birdən rəssam nə isə dedi, üçü də  bərkdən 

şaqqıldayıb güldülər, üçünün də eyni açıldı. Münəqqid ərkyana 

əlini Siyavuşun çiyninə vurub onlardan aralandı, kiməsə ötəri 

salam verdi, kiməsə  əl elədi, kiməsə gülümsündü və  qıvraq 

addımlarla pilləkənləri düşməyə başladı. 

Nədənsə  Kəbirlinski də birdən onun ardınca getdi və  aşağı 

foyedə ona yanaşdı: 

–Salaməleyküm, — dedi. — Bağışlayın,   tanış   deyilik, 

amma çıxışınız mənim çox xoşuma gəldi. Təbrik edirəm.  

Cavan münəqqid: 

–Çox sağ olun, — dedi və çevrilib getmək istədi. 

Kəbirlinski: 

–Amma bircə məsələni sizə demək istəyirəm, — dedi. 

–Nə məsələ? 

–Dediz ki, Kəbirlinskini qovmaq lazımdır. 

–Bəli. Düz demədim? 

–Bəs necə olsun axı... 

–Nə necə olsun. Sizin xoşunuz gəldi Kəbirlinskinin 

oyunundan?  

Feyzulla: 

–Kəbirlinski mənəm, — dedi. Gənc münəqqid diksindi. 

–Siz? Kəbirlinski... — deyə karıxdı, amma yenə özünü ələ 

aldı quru bir tərzdə, — çox əcəb, — dedi, — qrimsiz sizi 

---