A n a r əsərlər I hekayələr, povestlər

 229 

quyusunun başına yığışmış  uşaqlar. Mağaza vitrinləri, yoxuş, 

yoxuşun hündüründən açılan yeni mənzərə – dekorlarda 

çəkilmiş kimi körünən dəniz, sahil, üfüq xətti. Bazar, elektrik 

qatarı vağzalı,  şlaqbaum, yol. Bakı yolu. Mən çevrilib qabaq 

şüşədən baxmağa başladım. Dümdüz, uzandıqca uzanan yol. 

Necə deyərlər, yumurtanı yolun bu başından dığırlat, getsin 

çıxsın o başına. 

Mən dostlarım haqqında düşünürdüm.  İyirmi il ərzində – 

yeddi yaşımdan tanıdığım və yoldaşlıq etdiyim Fuad haqqında 

düşünürdüm. İnsan nə qəribə... 

–Vaxsey, vaxsey! 

Diksinib başımı qaldırdım. Avtobusun içində kök, 

qarabəniz, yaşlı bir arvad haray-həşir qaldırmışdı. 

–Nə olub? Nə olub? 

–Vaxsey, vaxsey, portmanatımı salmışam, içində  də olan–

qalan pulum. 

Qabaq cərgədə oturub təsbeh çevirən ağsaçlı, parusin 

kostyumlu kişi dedi: 

–Eh, deyir kasıb çıxarın bilsə, geydiyi atlas olar. – Sonra 

arvaddan soruşdu: – Pulun çox idi? 

–On beş manat pulum getdi. Şoğərib bəlkə dənizdən gələndə 

düşüb. Kül olsun mənim gic başıma.!  

Arvad heç cür sakit ola bilmirdi. Təsbehli dedi: 

–Fikir eləmə, bacı, keçənə güzəşt deyərlər. Başına da kül-

zad tökmə, onsuz da əldən gedən qayıtmaz. 

Mənim bütün fikrim-xəyalım dağıldı. Arvadın yorğun, 

qırışmış sifətindəki dərd o qədər aydın oxunurdu ki, bütün 

sərnişinlər, kimi mən də onun təəssüfünə ürəkdən  şərik 

olurdum. 

Yanımda arıq, sısqa bir kişi oturmuşdu. Uzun burnu, pələş 

qulaqları vardı. Tülküyə oxşayırdı. Elə hey sual verirdi: Harda? 

Nə vaxt? Necə? Necə? 

Kimsə dedi:  

–Bəlkə çıxarıblar? 

---

 230 

Kimsə ona etiraz etdi. Kimsə portmanatın rəngini soruşdu. 

Kimsə arvadın adı, famili ilə maraqlandı. Kimsə təklif etdi: 

–Bəlkə saxlasın, düşəsən. Geri qayıt, axtar.  

Arvad razılaşmadı: 

– Sən də söz danışdın. Hardan tapacağam!  

Təsbehli dedi: 

–İt də getdi, ip də.  

Arvad dedi:                                     

–Yəqin tapıblar da, götürüblər də. 

Təsbehli dedi: 

–Tapan tapanın olsa, qoyun çobanın olar. 

Kimsə təklif etdi ki, gəlin pul yığıb arvada verək. Arvad qəti 

etiraz etdi. Kimsə başqa bir təklif irəli sürdü. Arvad cavab 

vermədi. O, daha dinmirdi, deyinmirdi, gileysiz-şikayətsiz 

oturmuşdu. 

Get-gedə söhbət soyudu, əhvalat boyatlaşdı, maraq sinsidi. 

Yenə qoyub getdiyim bağ, meynələrin alçaq kölgələri 

haqqında, gündüz qumunun yalın ayaqlarımızı yandıran 

qızmarı, axşam qumunun oxşayıcı, xoş  sərini haqqında, 

ayrıldığım dostlar haqqında düşünməyə başladım. Fuadla mən 

uşaqlıq dostuyduq, biz orta və ali məktəbdə bir yerdə oxumuş, 

institutu bir bitirmiş, indi də bir idarədə işləyirik. 

Birinci sinifdə – məktəb həyatımızın ilk günün də, 

sentyabrın birində tanış olmuşduq. 

O vaxt mən yaman dəcəl idim. Fuad şabalıdı saçlarını üzünə 

tökmüşdü. Nədənsə bu, mənə  dəydi. "Özünü göstərir,  ədabaz, 

hoqqabaz". Ona sataşdım. Dalaşdıq. Mən kimlə dalaşsam 

döyərdim. Amma açığını desəm, özüm də kötək yeyərdim; 

məni anam döyərdi. Çünki savaşdıqlarımın valideynləri 

şikayətə gələrdilər. 

Mən Fuadı da əzişdirdim, amma o heç kəsə şikayət etmədi 

və bu gündən dostlaşdıq. 

Yadımdadır, bir dəfə... Eh! Danışmaqla qurtarmaq olarmı? 

Ürkək, köyrək xatirələrin dumanında itən günlərdə, ötən 

---

 231 

günlərdə nələr olmamışdı? Bəlkə dost olmaq-həmxatirə olmaq 

deməkdir? 

...Fuadla mən bir-birimiz haqqında hər  şeyi bilirdik. Mən 

Fuadı bütün yoldaşlarımdan çox istəyirdim. O mənimçün açıq 

kitab idi. Mən bu kitabın hər səhifəsinə, hər cümləsinə, hər 

sözünə bələd idim Amma bilmirdim ki... 

Dünən az qala Tərlan batacaqdı. Guya mən yaxşı 

üzgüçüyəm. Özümü elə itirmişdim ki, elə karıxmışdım ki, heç 

soyunub suya atılmağa təşəbbüs də etmədim. Qızın atası 

Sultanın da matı-qutu qurumuşdu. Üzünü tutub, heykəl kimi 

donub qalmışdı. Fuad dinməz-söyləməz, haray-həşirsiz   özünü   

suya, burulqana vurdu, Tərlanı  çıxartdı. Bəlkə  də burada 

təəccüblü bir şey yoxdur. Təəccüb doğuran Fuadın halı idi. O 

sakit və təmkinli idi.  

Balaca Tərlan yamanca qorxmuşdu. Hələ yaxşı ki, bu 

işlərdən Qəmərin xəbəri olmadı, yoxsa bağrı yarılardı. 

Gözünün qorasını sıxmaq üçün Qəmərə ancaq bəhanə lazımdır. 

...Oğlan psixolojisi müxtəlif mərhələlərdən keçir. Müəyyən 

yaşa qədər qızlara marağını və yaxud onların sənə marağını ən 

böyük sirr kimi gizlədirsən, sonra, ikinci mərhələdə,  əksinə, 

hamıya danışırsan, hətta getdikcə daha artıq  şişirdə–şişirdə 

danışırsan. 

Vaxt vardı... Fuadla mən hələ birinci mərhələdəydik. Qızlar 

bizi maraqlandırmırdı. Hər halda belə deyirdik. Qəmər isə 

böyük qız idi. Onun oğlan yoldaşları var idi. Ona tez-tez zəng 

olunardı. Fuadla mən isə  həmişə ona sataşardıq. Telefona biz 

gedəndə heç vaxt Qəməri çağırmazdıq. Deyərdik evdə yoxdur. 

Mən hətta bir dəfə dedim ki, Qəmər təyyarə ilə Vladivostoka 

uçub. Qəmər cinlənib özündən çıxardı. Amma hirsi tez 

soyuyardı. "Neyləyəsən, hələ 

uşaqlıqları başlarından 

çıxmayıb!" 

Əlbəttə, biz böyüdükcə Qəmərin də yaşı artırdı. Amma get-

gedə yaş fərqimiz daha az duyulurdu. Yayı çox vaxt Fuadgilin 

bağında qonaq qalırdım. Mən Qəmərin yaxın sirdaşı 

---

 232 

olmuşdum. O, Fuada demədiyi şeyləri belə mənə açırdı. 

Bağda hamı miçətkən altında yatırdı; gecələr ağcaqanad, 

səhər üzü çibinlər aman vermirdi. Amma mən miçətkən altında 

yata bilmirdim. Əziyyət çəksəm də  həmişə açıq çarpayıda 

yatırdım. Yerimdə uzanıb üfüqdən-üfüqə  sərilmiş aydın yay 

səmasının nəhayətsiz ulduzluğuna tamaşa edirdim. Xəyallara 

dalırdım. 

Məşhur futbolçuyam. Yaydır. Fuadgilin bağında qonağam. 

Qəmər radionu qurur. Futbol reportajı. 

Qəmər: "Bıy, bıy, Bəxtiyar, sizin komanda oynayır, bəs sən 

nə  əcəb oynamırsan?" Mən: "İstəmirəm, qoy mənsiz 

oynasınlar. Görək nə olar?" Radio: "hesab 4:0-dır. Məşhur 

futbolçu Bəxtiyarın olmaması onun komandasının qol-qanadını 

qırmışdır".  Qəmər (həyəcanla): "Ah! Nə  dəhşətli 

məğlubiyyətdir!" Radio: "Oyunun qurtarmasına iyirmi   beş 

dəqiqə qalır. Nəticə  məlumdur. Artıq heç   nə   komandanı 

məğlubiyyətdən xilas edə bilməz". Qəmər susur, lakin onun 

baxışlarında bir intizar var... Mən: "Yaxşı. Baxarıq". Ayağa 

dururam. Qəmərin gözlərində sevinc parlayır: "Hara, 

Bəxtiyar?" Mən: "İyirmi dörd dəqiqə qalıb, çataram". Qəmər 

(hədsiz sevinc, fərəh və həyəcanla): "Mən də səninlə gedirəm!" 

Maşını mən özüm sürürəm. Jurnalda gördüyüm ağ, uzun, açıq 

maşını. Saatda 120 km. Yol basırıqdır.  Əlimi siqnaldan 

çəkmirəm ki, bütün maşınlar bizə yol versin. Çatırıq. Oyunun 

axırına doqquz dəqiqə qalıb. Qəmər keçiddə dayanır. Mən 

soyunub meydançaya yüyürürəm.  Bu  an  qapımıza zərbə 

vururlar. Qapıçı yox, qapı boş... Mən atılıb başımla topu 

saxlayıram.  Onu ayağıma alıb hücuma keçirəm, müdafiəçiləri 

bir-bir aldadıb topu rəqibin qapısından keçirirəm. Sonra ikinci, 

üçüncü, dördüncü topu vururam. Tribunalardakı tamaşaçılar   

hamısı ayağa durur. Stadion dəniz tək gurlayır. 

Radiokomentatorun boğazı quruyub. Qəmərin rəngi qaçıb. 

Oyunun qurtarmasına on saniyə var. Heç-heçə bizə sərfə deyil. 

Mütləq udmalıyıq. Top yenə məndədir. Məni itələyib yıxırlar. 

---