41
2.4. DNK va RNK sintezi
Nuklein kislotalarning sintezi uchun DNK zanjiri, oqsil biosinteziga matritsa
(qolip) sifatida i-RNK xizmat qiladi. DNK ning sintezi
DNK-matritsaning ikki
zanjirida, RNK sintezi esa uning bir zanjirida amalga oshadi. Aksariyat holatda
DNK zanjiri bir-biridan ajralgan va tegishli sharoit asosida sodir bo`ladi.
Biopolimerlarning shakllanishida matritsadan tashqari yana substratlar, reaksiyani
katalizlovchi fermentlar zarur bo`ladi. DNK sintezida substrat sifatida
dezoksiribonukleozidtrifosfat, RNK uchun ribonukleozidtri-fosfatlar bo`lishi
kerak. Oqsil sintezida esa substrat vazifasini aminoatsil-t-RNK bajaradi.
Nuklein kislotalarning matritsa sintezida ishtirok etuvchi fermentlar DNK-
yoki RNK-polimerazalardir. Ayrim holda i-RNK faqat
oqsil sintezida matritsa
bo`lmasdan, balki DNK biosintezi uchun ham qolip vazifasini bajarishi mumkin.
Bunday jarayonni teskari transkriptaza fermenti bajaradi. Biopolimerlarning
matritsali uch xil sintezi uch bosqichdan iborat: a) initsiatsiya-ikki monomerdan
polimerning boshlanishi; b) elongatsiya-polimer zanjirining uzayishi; v)
terminatsiya-matritsali sintezning yakunlanishi. Prokariot va eukariot
organizmlarda DNK ning sintezi bir xil bo`lishi kuzatiladi. Mazkur sintez asosida
azotli asoslarning komplementarlik tizimi (A=T, G=S) bo`lib, bu jarayon har bir
tur organizmning DNKsidagi nukleotid qatorini faqat ota-onasidagina bo`lmasdan,
balki keyingi avlodlarga ham qat'iy bir xil holatda uzatilishini ta'minlaydi.
Dostları ilə paylaş: 
