64
xitinli tishlar ovqatni maydalab ezishda katta rol o‘ynaydi. Undan keyingi qismi
pilorik
oshqozon
deyiladi.
Bu
erda
ovqat
suziladi
va
siqiladi.
32-rasm. Daryo qisqichbaqasining tashqi va
ichki tuzilishi
Oshqozondan keyin o‘rta ichakda ovqat hazm bo‘lib, shimiladi. Unga ovqat
hazm qilish bezi “jigar” ochiladi. Keyingi ichagi uzun va to‘g‘ri naydan iborat
bo‘lib, orqa chiqarish teshigi – anus bilan tugaydi.
Siydik ajratish organlari bir juft yaxlit organdan iborat bo‘lib, bosh
qismining oldida antennalarining asosida joylashgan. Bular antennal, ba’zan koksal
yoki yashil bezlar deb ataladi. Siydik chiqarish yo‘llari antennaning asosiy
bo‘g‘imi yuzasida tashqariga ochiladi.
Bu bezlar tuzilish jihatdan halqali chuvalchanglarning metanefridiyasiga
juda o‘xshaydi.
Qisqichbaqaning qon aylanish sistemasi ochiq. Yuragi turli shaklga ega, u
bosh – ko‘krak qismining elka tomonidan joylashgan. Yuragi qon bilan to‘la yurak
oldi sinusi bilan o‘ralgan. Yurak devorida klapanli 3 juft teshik bor. Bu teshiklar
yordamida sinusdagi qon yurakka o‘tadi. Yurakdan chiqqan arteriyalar turli
tomonga tarqalib, butun organizmni qon bilan ta’minlaydi.
Venoz qonlar lakunlar sistemasiga kirib, jabralarga olib keluvchi qon
65
tomiriga boradi. Jabralarda qon oksidlanadi, kislorodga boyib yana tanaga
tarqaladi.
Nafas olish organlari jabralardan iborat bo‘lib ko‘krakning ikki tomonida
jabra kameralarida joylashgan. Jabralar uctki tomonidan bosh – ko‘krak qalqoni
bilan himoya qilingan.
Markaziy nerv sistemasi joylashishi va tuzilishi jihatidan halqali
chuvalchanglarnikiga o‘xshaydi. Bosh qismida bir juft tomoq usti tuguni
(gangliyasi) bor. Buni ba’zan “bosh miya” deb ham yuritiladi. Tomoqni ostida
ham bir juft gangliyasi joylashgan. Bu gangliyalar qorin nerv zanjiri bilan
tutashgan. Ko‘zlari murakkab fasetkali yoki oddiy. Muvozanat saqlovchi organlari
statotsitlardan iborat. Antennullalarning tashqi shoxchasida hid biluvchi tukchalar
to‘p - to‘p bo‘lib joylashgan.
Jinsiy organlari. Erkaklarida bir juft urug‘don, urug‘ yo‘li mavjud. Urug‘
yo‘li oxirgi ko‘krak oyog‘ining asosiy bo‘g‘imidagi tashqi jinsiy teshikka
tutashadi. Tuxumdon uch pallali tanadan iborat, undan chiqqan qisqa tuxum
yo‘llari uchinchi juft ko‘krak oyog‘ining asosiy bo‘g‘imida tashqariga ochiladi.
Tuxumlar tashqarida urug‘lanadi. Otalangan urg‘ochi qisqichbaqaning tuxumlari
qorin oyoqlariga yopishadi tuxumdan chiqqan yosh qisqichbaqalar bir necha vaqt
yopishib yuradi. Qisqichbaqalar 20 yildan ziyod umr ko‘radi.
Qisqichbaqa va unga yaqin turgan oliy qisqichbaqasimonlarning bir necha
turlari – krevetka, langust, omar va krablar ovlanib oziq – ovqat sifatida ishlatiladi.
Dostları ilə paylaş: