A. X. Pardayev Z. A. Pardayeva boshqaruv hisobi

YARIM O‘ZGARUVCHAN XARAJATLAR
Bir vaqtning o‘zida ham o‘zgaruvchan, ham doimiy xarajat komponentiga ega bo‘lgan xarajatlar Masalan, telefon xizmati xarajatlari: bir oylik aniq to‘lanishi lozim bo‘lgan summa – doimiy xarajat guruhiga kiritiladi; shaharlararo va xalqaro so‘zlashuv xarajatlari bo‘lsa, o‘zgaruvchan xarajat, guruhiga kiritiladi; va shularga o‘xshash

Ana shu sanab o‘tilgan barcha xarajat turlari bevosita ishlab chiqarish hajmiga qarab o‘zgaradi. Aniqroq ifoda qilinadigan bo‘lsa, ishlab chiqarish hajmi oshishi, uning eng kichik va eng yuqori nuqtasi qanday bo‘lishiga qarab xarajatlar miqdorini hisobga olish mumkin.

Ammo, mana shu asosiy bog‘liqlik hozirgacha ilmiy tadqiqotlar obyekti sifatida har taraflama o‘rganilmagan. Boshqaruv hisobini tashkil qilishda ana shu omil ta’siriga umuman befarq qarashadigan maktablar va olimlar qarashlari ham mavjud.
Boshqaruv hisobini tashkil qilish bevosita «xarajat – ishlab chiqarish hajmi - foyda» ko‘rsatkichlarining tahlilidan boshlanishi lozim. Agar buyurtmalar portfeliga muvofiq ishlab chiqarish hajmi aniqlangan bo‘lsa, ana shu modeldan foydalanib, xarajatlar miqdorini aniqlash, bahoni belgilash va sof foyda qancha bo‘lishi mumkinligini bemalol aniqlash mumkin. Bu uchala ko‘rsatkich bir-biri bilan bevosita chambarchas bog‘langan bo‘lib boshqaruv hisobi va shu boradagi nazoratning asosiy quroli bo‘lib qolishi lozim.
Har bir xo‘jalik yurituvchi subyekt va xo‘jalik yurituvchi subyektdagi ishlab chiqarish jarayonining o‘ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqqan holda «xarajat – ishlab chiqarish hajmi - foyda»
ko‘rsatkichlarining bog‘lanishini ham grafik, ham formula yoki oddiy arifmetik hisoblar ko‘rinishida ifodalash mumkin.

1. 
   
   jadval