Abġd tahġRLĠ

 
277 
 

 

 

 
 
 
 
Eşqi və həyatı səndə bulan biz, 
 
 
 
Yar diyə sevdiksə, səni sevmişiz; 
 
 
 
Hicranına ortaq, dərdinə eşiz. 
 
 
 
Həm sevincin, həm kədərin bizimdir.» 
 
 
Azərbaycanın  istiqlalı  uğrunda  son  nəfəsinədək  ideoloji  mücadilə  aparmış 
istedadlı  yazıçı,  publisist,  naşir,  redaktor  Mirzə  Bala  Məmmədzadə  mühacirlərin 
İstanbulda  nəşr  etdikləri  «Yeni  Qafqasya»  jurnalında  «Bakının  azad  olunması 
uğrunda  döyüş  –  15  Sentyabr  qələbəsi»  adlı  məqaləsində  (№  24  (93),  1927) 
yazırdı:  «15  Sentyabr  28  May  qədər  tarixi  və  müqəddəs  bir  gündür».  Bu  gün  – 
Azərbaycan  müstəqilliyini  bərpa  etdikdən  17  il  sonra,  Azərbaycan  Xalq 
Cümhuriyyətinin  90  illiyi  ərəfəsində  də  bu  kəlam  türk  əsgəri  tərəfindən  erməni 
quldur  dəstələrinin  darmadağın  edilməsinin  xalqın  tarixində,  taleyində,  istiqlalın 
qazanılmasında və qorunmasında rolunu layiqincə dəyərləndirir. 
…Müşavir  Fəthi  Gədikliyə  müraciətimin,  general  Faxri  Kırın  Qəbələyə 
səfərinin  üstündən  2  ilə  yaxın  vaxt  keçir.  Bu  gün  Nohurqışlaq  kənd 
qəbiristanlığında  bu  kəndin  Qarabağ  uğrunda  döyüşlərdə  həlak  olan  şəhidləri  ilə 
bir cərgədə türk əsgərinin də məzarı var. Onların müqəddəs məzarları üstündə iki 
qardaş dövlətin bayraqları keşik çəkir, dalğalanır. 
“Ədəbiyyat qəzeti”, 12 mart 2010 
 
Xəlil Rza Ulutürk – 70  
 
Odlu sətirlər müəllifi 
 
Qaynar,  coşqun  təbiəti,  obrazlı,  alovlu,  cəsarətli  çıxışları  ilə  həmsöhbətini, 
ətrafındakıları  ovsunlayan,  heyran  qoyan,  düşündürən,  onların  qəlbinə,  beyninə 
nüfuz edən Xəlil Rza haqqında tələbə ikən – 70-ci illərdə çox eşitsəm də, onunla 
ilk tanışlığım, ünsiyyətim 1990-cı ilin noyabr ayında oldu. 
«Odlar yurdu» qəzetində çalışırdım. Fasilə zamanı redaksiyanın qapısı açıldı 
və  Xəlil  Rza  əlində diplomat  çanta  içəri daxil oldu. Həyəcanlı, ürəyi  dolu olduğu 
üzündən  oxunurdu,  gözləri  az  qala  hədəqəsindən  çıxırdı.  Əyləşmək  üçün  yer 
göstərdim. O, çantanı stolun üstünə köndələn qoydu, bir qədər ucadan dilləndi: 
- Dünyanın bu vaxtında da qorxu xofu adamların qəlbindən çıxmır. Nə qədər 
belə  ehtiyatla,  səksəkə  içində  yaşamaq  olar?!  İnsan  mübariz  olmalıdır,  azad 
yaşamalıdır! 
Bunları söylədikdən sonra, bir az sakitləşən Xəlil Rza «Elçin bəyin yanına 
gəlmişdim, dedilər fasilədədir, dedim redaksiyada gözləyərəm, mane olmaram?» – 
deyə soruşdu. 
- Əsla! Çox xoşdur, - dedim. 

---

 
278 
Ad-familiyamla maraqlandı. Özümü təqdim etdikdən sonra niyə əsəbləşdiyi, 
narahat olduğu ilə maraqlandım. O, qürurla dilləndi: 
-  Sumqayıt  qartallarına  bir  dastan  yazmışam.  Qoy  bütün  dünya  bilsin  ki, 
Sumqayıt  hadisələri  erməni  təxribatının  nəticəsidir,  şovinist  rusun  törətdiyi 
əməldir,  bizim  igidlər  də  tankdan,  topdan  qorxmur,  təpədən  dırnağa  silahlı 
düşmənin üzərinə əliyalın şığıyır. 
Sonra  cəld  bir  hərəkətlə  çantasını  açdı,  üç-dörd  vərəq  çıxardı  və  oradakı 
şeirdən bir parçanı çox ehtirasla oxumağa başladı: 
- Bala, getmə qabağa!.. Qarşıdan tanklar gəlir! 
BT – Rostov markalı zirehli dağlar gəlir! 
- Rostovun nə ölümü axı, bu yerdə ana? 
Tros qırıldı, düşdü!.. Başqasını ver mana! 
- Bala, getmə! 
 
- Ana, gəl! 
 
 
- Getmə, qansızdır tankçı! 
Dağ boyda tanka neynər əlindəki qamçı? 
Tankçı, əlin qurusun! 
 
Tankçı, dilin qurusun! 
 
 
Tankçı, belin qurusun! 
Söylə, hansı üzlə sən 
Belə xalqın üstünə öz tankını sürürsən? 
Sanki  şeir  oxumur,  od  püskürürdü.  Sözlərin,  səsin  sehrindən  çıxmaq 
olmurdu. Azadlıq aşiqi rus əsgərlərini nifrətlə ittiham, millətin qeyrətli övladlarını 
məhəbbətlə vəsf edirdi. O, fasilə verib «Necədir?» - deyə soruşdu. 
Mən fikirləşmədən: 
- Əla! Həm də çox əla! – dedim. 
- Hamı belə deyir. Elə isə niyə çap etmirsiniz? Səhərdən bütün qəzetləri bir-
bir gəzmişəm. Hərə bir bəhanə gətirir. Fikirləşdim ki, bunu yalnız Elçin çap edər. 
Ona görə bura gəldim. İndi onu gözləyirəm. Düzdür, tələsirəm, amma gözləyəcəm. 
- Xəlil bəy, ünvana düz gəlmisiniz. Şeiri verin. Biz hökmən çap edərik. 
- Doğrudan? Elçin bəyə demək lazım deyil? 
- Məncə yox, o özü bizdən belə materiallar tələb edir. 
Bu  söhbətin  üstündən  bir  neçə  gün  sonra  istiqlal  şairinin  portreti  və 
«Sumqayıt  dastanı»  şeiri  «Odlar  yurdu»  qəzetini  (№  23,  dekabr  1990-cı  il) 
bəzəyirdi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
«Ədalət» qəzeti, 29 iyun 2002. 
 
 
 
Səməndər tək yanar daim anan nari-fərağında 
 
Erkən qıĢ 
 

---

 
279 
Qəbələyə bu il qış erkən gəldi. Qar hələ saralıb solmayan yaşıl yarpaqların, 
dərilməmiş  meyvələrin  üstünə  yağdı,  qəfil  yükün,  zərbənin  ağırlığına  dözməyən 
ağaclar  kökündən  yıxıldı,  məhv  oldu.  Son  illər  noyabrın  3-cü  ongünlüyü  girər-
girməz havanın birdən-birə belə kəskin dəyişdiyini bu yerlərdə xatırlamırlar. 
 
 
 
Ömrün xəzanı 
 
Nohurqışlağa  ildırım  sürətilə  yayılan  acı,  ağır  xəbər  qışın  hikkəsini, 
sərtliyini  və  sazağını  kölgədə  qoydu:  kəndin  seçilib-sayılan,  kiçikdən-böyüyə  hər 
kəsin  qəlbində  yeri  olan  Rafiq  Mirzəyev  ağır  avtomobil  qəzasında  faciəli  şəkildə 
həlak olmuşdur! 
Hər  kəsin  ürəyi  sızıldadı,  gözlər  nəmləndi.  Kənd  sakinləri  dərin  kədərə, 
matəmə qərq oldu. Ölüm xəbəri hamını sarsıtmışdı. Rafiqin ata yurdundan ucalan 
ah-nalə  göylərə  bülənd  olmuşdu,  göz  yaşları  selə  dönmüşdü,  ağılar  ürəkləri  didib 
parçalayırdı, bir yerdə qərar tutmayan, özünə yer tapmayan Rafiqin övladlarının – 
Vüsal  və  Turalın  ara  verməyən  hıçqırtıları  sinələri  dağlayırdı.  Həyətdə  sarsılan, 
donub qalan valideynlərin, qardaş-bacıların, dost-tanışların, qohum-qonşuların beli 
bükülmüş, qaməti əyilmiş, dizləri taqətdən düşmüşdü… 
 
 
Ġz 
 
Rafiq  həyatda  və  ürəklərdə  iz  qoyub  getdi,  xatirələrdə  yaşamaq, 
unudulmamaq  haqqını  qazandı.  Qədirbilən  övlad,  qayğıkeş,  həssas  ata,  qardaş, 
əmi,  dayı,  sədaqətli  həyat  yoldaşı,  əvəzolunmaz  dost,  yaxşı  qonşu,  yoldaş, 
bənzərsiz insan kimi onun yeri bizim sırada, cərgədə, aramızda həmişə görünəcək. 
O, öz xarakteri, xasiyyəti, əməli ilə ünsiyyətdə olduğu insanların hamısında özünə 
qarşı  bir  mənəvi  ehtiyac  yaratmışdı.  Yaxınlıq  dərəcəsindən  asılı  olmayaraq, 
kiminsə bir problemi yaranırdısa, dərhal həmin yükün altına girirdi: fikirləşmədən 
və  təmənnasız.  Bu  cür  fəaliyyətin,  yaşam  tərzinin  bir  adı  var:  fədakarlıq. 
R.Mirzəyev tərkibindən və təyinatından asılı olmayaraq, bütün məclislərin yaraşığı 
idi.  O,  tədbirlərə  gecikəndə,  hamı  bir-birinə  sual  verirdi:  -  Bəs,  Rafiq  hanı,  niyə 
ləngiyir? Tanıyanlar ona elə öyrəşmişdilər ki, yəqin bundan sonrakı məclislərdə də 
sual və nisgil dolu nəzərlər bir-birinə dikiləcək: bəs, Rafiq hanı?! 
 
 
Rafiq – rəfiq  
 
Taleyin hökmü ilə eyni kənddə dünyaya gəldik, eyni yerin havasını udduq, 
suyunu  içdik,  duz-çörəyini  kəsdik.  Hər  səhər  gözümüzü  açanda  eyni  dağlara, 
meşələrə tamaşa  etdik.  Eyni  çayların şırıltısına  qulaq  asdıq.  Bir  məhəllənin  tozu, 
torpağı  içində  oynadıq,  eyni  cığırlarla,  yollarla  yürüdük,  eyni  güllərin  ətrindən 
məst  olduq,  eyni  meyvələrdən  dərdik.  Bu  yerlərin  leysanı  bizi  birgə  islatdı,  qışı, 

---