Abdurashid to xtaboyev
Yüklə 2,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 1. Tashqi ko‘rinish.
Bu notiqning auditoriyada yurish-turishi, xatti-harakatlari, kiyinishi va tashqi qiyofasidan tashkil topadi. Birinchi taassurotboshlang‘ich 90 sekundda shakllanadi. Notiq qanday kishi ekanligi bilan emas, uni atrofdagilar qanday qabul qilganligi bilan baholanadi. Imo-ishora, jestlar ham ortiqcha yoki kam bo‘lmasligi kerak. Agar ular kam bo‘lsa, auditoriya sizni o ‘zini erkin his qilmayotgan deb, aloqa yaxshi o ‘rnatilmaydi. Auditoriyada u yoqdan bu yoqqa yurmang, tribuna yoki stolga jon-jahdingiz bilan yopishmang. Auditoriya oldida raqsga tushishga o ‘xshash harakatlar, stol yoki tribunani barmoqlaringiz bilan taqillatishingiz sizning hayajoningizni bildiradi, bu holat auditoriyaga ham ko ‘chishi mumkin. Hammaga m a’lumki, ovoz rahbarlarning boshqarishdagi asosiy vosita- laridan biridir. Gapirganingizda ovozingizdan ishonch va qat’iyatlilik sezilib tursin. So‘zlam i aniq talaffuz qilish lozim, ulami qisqartirib, m a’nosiga zarar yetkazmaslik kerak. Shuningdek, so‘zlami aniq aytish talab qilinadi. Ayrim notiqlar «haligi», «narsa», «o‘shani» degan mavhum - navbatchi so‘zlami ishlatadilar. Bu esa auditoriyaning diqqat-e’tiborini o ‘sha mavhum so‘zlam ing o ‘rniga kerakli so‘zlami qo'yishga majbur qiladi. Natijada ular asosiy mavzudan chetda qolib, toliqib qoladilar. Yaxshi jaranglab eshitilayotgan ovoz eshituvchining nerv sistemasiga ijobiy ta ’sir ko‘rsatadi.H ayotiytajribalardan shu narsa m a’lumki, biz o ‘zimiz anglamagan holda notiqning tashqi ko ‘rinishidagi kamchiliklami unutib boramiz, lekin yomon, yoqimsiz ovozni va tushunish qiyin bo‘lgan gaplami unutolmaymiz. Chunki ular doimiy ravishda butun nutq davomida bizning asabimizga ta’sir qilib turadi. Bundan shunday xulosa kelib chiqadiki, 59 yaxshi ovoz bilan tashqi ko ‘rinishdagi kamchiliklarni tekislash mumkin, lekin yoqimli tashqi ko‘rinish bilan yomon ovozni tekislab bo‘lmaydi. Yuqoridagi kamchiliklarga y o ‘l qo‘ymaslik uchun notiq so‘zga chiqishdan oldin o ‘z ovozini o ‘ziga bo‘ysundirib olishi kerak. Aks holda o ‘rinsiz pauzalar qilishga majbur bo'ladi. Bunday nutq ritorikada «yirtiq- yamoq nutq» deb ataladi. Buning asosiy sababi notiqning og‘iz bo‘shlig‘i qurib qolishidir. Buning oldini olish uchun nimalar qilishimiz kerak? Asosiy omillardan biri - nafas olish mexanizmidir. Nafas olishda ishtirik etuvchi diafragma va nafas chiqarishda ishtirok etuvchi qorinning press muskullaridan to ‘g ‘ri foydalanish orqali ovozning davomiyligini ta ’minlash mumkin. Nutq davomida notiq sezdirmasdan yengil nafas olishni o ‘rganishi kerak. Eng optimal usul - burun bilan nafas olish. O g‘iz bilan nafas olganda og‘iz qurib qolib nutqqa salbiy ta ’sir ko‘rsatadi. Bunday paytlarda notiq til uchini birozgina tishlashi kifoya. Buning natijasida og‘iz bo‘shlig‘ida so‘lak ajralib chiqadi va nutqni bemalol davom ettirish mumkin bo‘ladi. Nutq davomida ovozni bir maromda ushlab turishning yana bir usuli - gavdani to‘g ‘ri va qattiq ushlab turish hamda qo ‘l, yelka va artikulyasiya a ’zolari - tomoq, kekirdak va pastki ja g ‘laming erkin va bo‘sh bo‘lishiga erishish kerak. Quyida ovozni sozlashning oddiy usullari tavsiya qilinadi: • «iliq nafas chiqarish» - buning uchun xuddi qishdagidek harakat qiling; • bir xil ohangda gapirmang, ovozingizni pastlatib va balandlatib turing; • muhim axborotni aytganingizdan keyin kattaroq pauza bering. Bu auditoriyaga uni ongida qayta ishlashga imkon beradi. Yüklə 2,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|