Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may 2015-ci il
96
altinda həyata keçirilən avtomatik yüksək tezlikli cərəyanla termiki emalı aparan cihazın lahiye
konustruktor işlərində iştirak etmişə və aldıqımız nəticələr qənaət bəxşdir.Əlavə olaraq metalın iş
qabiliyetini artırmaq üçün sementləmə üsulunda tətbiq edə bilərik. Sementləşdirmənin məğzi materialın
üst səth qatında karbonun bolluğunu təmin etməklə, detal səthinin yeyilməyə davamlığının
yüksəldilməsilə, onun daxili plastikliyinin saxlanması və yorğunluq həddinin artırılmasından
ibarətdir.Sementləşdirmədə bərk mühitdə, yəni
və
ilə ağac kömür və koks qarışığında
qaz mühitində və
qarışlıqlı duz əritisi mayesi mühitində aparıla
bilər.Sementləşdirmə zamanı seçilmiş üsuldan asılı olaraq temperatura 850...980C
0
, yəni materialın Ac
3
həddindən yüksək həddə olur.Sementləşdirmə müddəti, seçilən üsuldan asılı olaraq təbəqə dərinliyi və
karbonun bolluğu ilə müəyyən edilir.Bu üsulla yanaşı azotlaşdırma üsulundanda geniş istifadə edilir.
Azotlaşdırma metal səthinin bərkliyini, korroziyaya və yeyilməyə davamlığını, möhkəmlik yorulmasının
qarşısının alınmasını təmin etmək məqsədilə aparılır.Alüminium, xrom, molübden və vanadium qarışıqlı
poladdan hazırlanmış detalların möhkəmliyinin artırılması üçün azotlaşdırlması prosesində, NH
4
saf
ammonyak mühitində 480-650C
0
temperatura rejimində uzun müddət saxlanması lazımdır.
Beləliklə bu üsullarla yanaşı ən müasir üsul olan nano texnalogiyanin tətbiqi ilə metallardaki iş
qabiliyyətini artıtmaqla onların yorğunluğa davamlılığını artıra bilerik. Bildiyimiz kimi, nanomateriallar
və nanokompozitlər qeyri-adi mexaniki xassələrə malikdirlər. Mexaniki xarakteristikalara bərklik,
möhkəmlik, sərtlik, plastiklik, kövrəklik, elastiklik və son illər dəbdə olan yeni termin – materialın
yorğunluq, və ya qocalıq parametrləri aiddir. Nanomateriallarda bu göstəricilər birbaşa onların
uruluşundan və onlarda mövcud olan defektlərdən asılıdır.
Defektlər dedikdə nanomaterial və
nanokompozitin zərrəcikləri arasındakı sərhəddə yaranan mikroçatlar və bu çatlar arasında mövcud olan
mikroboşluqlar başa düşülür. Nanoquruluşlu materialların mexaniki xassələri içərisində ən
çox öyrəniləni
mikromöhkəmlik xarakteristikasıdır. Materialın mikrimöhkəmliyi isə materialın təşkil olunduğu dənələrin
(zərrəciklərin) ölçülərindən asılıdır. Belə ki, polikristallarda dənələrin ölçülərinin kiçilməsi onun
möhkəmliyinin artmasına gətirir. Yadda saxlamaq lazımdır ki, bu tənlik ialnız məsaməliyin çox kiçik
intervallarında özünü doğruldur. Tədqiqatlar nəticəsində o da məlum olub ki, nanosistemlərdə zərrəciyin
ölçüsü kiçildikcə Yunq modulunun qitməti də kiçilir, yəni material daha elastik olur. Nanomaterial
qızdırıldıqda isə elastiklik modulu həm arta bilər (ayrılma sərhədlərində mövcud olan nöqtəvi defektlər
vasitəsilə dislokasiyanın möhkəmlənməsi hesabına), həm də azala bilər (dənələrin böyüməsi və
məsamələrin əmələ gəlməsi hesabına). Bir çox həcmli nanoquruluşlu materiallar həm kövrəkdirlər, həm
də çox da yüksək olmayan plastiklik biruzə verirlər. Məsələn, adi iridənəli polikristallik mis plastikdir və
60%-ə qədər uzana bilir. Misin kompaktlanmış nümunəsində dənələrin ölçüləri 30 nm-dən kiçik olduqda,
uzanma 5%-dən çox olmur. Nanokristallik misdən ibarət kompakt quruluşda plastikliyin az olması yüksək
daxili gərginliklə, defektlərlə və məsamələrlə izah edilə bilər.
ИССЛЕДОВАНИЕ РАБОТОСПОСОБНОСТИ УПЛОТНЯЮЩЕГО УЗЛА
ПЕРЕМЕШИВАЮЩЕГО УСТРОЙСТВА ЕМКОСТНЫХ АППАРАТОВ
Оруджев А.М.
Азербайджанская государственная нефтяная академия
Как уже было сказано выше, уплотнения составляют неотъемлемый элемент любого
перемешивающего устройства емкостных аппаратов, во многом определяющие надежность и
безотказность перемешивающих устройств или аппаратов в целом, его сохранность и
долговечность. Уплотняющие эластичные кольца являются важными деталями уплотнения,
поэтому они должны обладать не только
стойкостью к данной среде, но и достаточной упругостью
и долговечностью в условиях трения.
В качестве материала уплотнений в перемешивающем устройстве применяются различные
материалы. Однако, используют, главным образом, резину соответствующей марки и фторпласт.
Изучению работы уплотнений в узлах и агрегатах общетехнического назначения посвящено
много исследований, в которых освещаются отдельные аспекты деформации, трения, разрушения
уплотнений, влияния температуры и давления на их работоспособность. Однако, следует учесть
тот факт, что экспериментальные исследования уплотнений проводились в условиях значительно