Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may 2015-ci il
98
Əsədova A.Ə.
Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası
Pistonlu kompressorların piston düyünlərindəki kipləndirici halqalarda iş prosesində silindrdəki
daxili təzyiqdən gərginliklər yaranır. Bunların qiymətini piston-silindr və kipləndirici halqa sistemindən
baxmaqla tədqiq olunmalıdır.
Halqalar ilə silindr arasında araboşluğu böyük olduqda, onda qanovcuqların səthində halqalarda
əlavə zərbələr yaranır. Kipləndirici halqanın işçi vəziyyətində onun üst qatında əmələ gələn əyilmə
gərginliyi (K.C. Aливердизаде, А.А. Даниелян, В. И. Докфумент, А.K. Ибатулов, Pасчет
конструкций оборудования эксплуатации нефтяных скважин səh 113)
1
3
.
s
s
k
y
iş
D
D
P
(1)
burada,
- kipləndirici halqanın radial istiqamətdə qalınlığı, mm
D-silindirin diametridir,
P-silindr daxilində təzyiqdir,
Qiymətləndirmə göstərir ki,
y
iş.
120....200MPa həddində dəyişir. Kipləndirici halqada yaranan
xüsusi təzyiq aşağıdakı kimi hesablana bilər:
2
1
08
,
7
s
s
kip
kip
D
D
d
E
P
(2)
burada,
E
- elastiklik modulu, kq/sm
2
;
kip
d
- kipləndiricinin sərbəst və sıxılmış vəziyyətlərindəki
araboşluqlarının fərqi;
Baxılan
piston düyünü üçün
MPa
P
kip
13
,
0
...
04
,
0
həddində dəyişir.
Tövsiyə olunan qiymət
MPa
P
kip
1
,
0
...
065
,
0
. Son zamanlar bunun artırıldığı konstruksiyalarda
mövcuddur, bunlarda
MPa
P
kip
2
,
0
. Kipləndirici halqaları piston yuvalarında oturdulduqda məruz
qaldıqları ən böyük gərginlik
D
D
d
b
k
s
kip
ot
1
4
,
9
sin
(3)
və ya
ilkin qiymətləndirmə üçün
2
1
2
s
ot
D
k
(4)
burada,
sin
- kipləndirici halqaların sınaq edilmə gərginliyidir. Halqaların sınağı OST 26072 üzrə yerinə
yetirilir, şərti elastiklik modulu
E və xüsusi
kip
P təzyiqinin qiymətləri təyin edilir.
к - halqaların oturdulmasından asılı olan əmsaldır,
0
,
1
7
,
0
k
. Halqaların oturdulmasında
ot
qiymət
MPa
ot
300
-a qədər arta bilir.
Bu
halda əyici gərginliklə
3
2
1
37
,
5
s
D
h
Q
(5)
s
D
Q
P
2
76
,
0
(6)
1
16
,
14
3
s
D
h
Q
(7)
Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may 2015-ci il
99
s
D
h
Q
P
3
2
(8)
burada,
2
Q və
3
Q kq-la halqanın sınağı üçün tətbiq olunmuş qüvvələrdir. h - halqanın
hündürlüyüdür, mm.
s
D
- nisbəti müasir pitonlu kompressorlarda
30
...
20
s
D
həddində dəyişir.
Kipləndirici halqaların işçi və oturdulma vaxtı yaranan gərginliklərin bərabərliyi şərtindən yazmaq
olar:
E
D
s
24
,
1
8
,
0
(9)
Buradan da alınır ki,
-ı artırmaqla piston halqaların və piston qanovcuqların yeyilməsi azaltmaq
mümkündür. Halqalardakı kəsimi artırdıqca bunların oturdulma və işçi vəziyyətində yaranan gərginliklər
də artır. Bu gərginliklərin
bərabərliyi şərtində
4
,
3
kip
d
(10)
və ya
4
...
3
,
0
kip
d
(11)
Alınan nəticələr praktik əhəmiyyətə malikdir.