Ushbu uch guruh omillar amal qilayotgan mamlakatlarda (bular,
birinchi navbatda, rivojlanayotgan va sobiq sotsialistik mamlakatlar)
korrupsiya avj olgan bo‘ladi.
Aksincha, G‘arbiy Yevropa
mamlakatlarida esa bu omillar zaif bo‘lib,
u yerda korrupsiya ham
kam rivojlangan.
Korrupsiyaning vujudga kelishiga sabab bo‘ladigan omil va
sharoitlar yana quyidagilarda namoyon bo‘ladi:
– amaldagi qonunchilikning takomillashmaganligi,
undagi
ziddiyatlar, qonun va qonun osti me’yoriy hujjatlarning bir-biriga
zidligi, qonunlarni amaliyotga
joriy qilish mexanizmining
ishlamasligi;
– davlat hokimiyati va boshqaruvi, xo‘jalik
boshqaruvida
byurokratiya, ma’muriyatchilikning rivojlanganligi, boshqaruv tizimida
mansabdor shaxslarning haddan tashqari ko‘payib ketishi, boshqaruv
tizimida bir-birining funksiyalarini takrorlashlarning ko‘pligi;
– biznes va tadbirkorlikni ro‘yxatga olish,
ruxsat berish va
ularni tugatish protseduralarining haddan tashqari chigalligi, ko‘p
bosqichli ekanligi, murakkabligi;
– ishbilarmon va
tadbirkorlarning huquqiy bilim, huquqiy
madaniyatining yo‘qligi yoki sayozligi;
–
davlat xizmatchilari, mansabdor shaxslar,
ishbilarmon,
tadbirkorlarning ahloqi-ma’naviyatining sayozligi va boshqalar
63
.
Korrupsion
munosabatlarining
sabablari
va
mohiyatini
tushuntirish uchun iqtisodchilar odatda “kafil bo‘lgan kishi (prinsipal)
– ijrochi (agent) – rahnamolik ko‘rgan (mijoz)” modelidan
foydalanadilar (5.2.2-rasm).
Bu modelda markaziy hukumat prinsipal (
Dostları ilə paylaş: